Η πολιτική και το "Χριστός Ανέστη"

Η προηγούμενη ανάρτηση έχει ένα βαθύτατα πολιτικό χαρακτήρα. Διαβάστε τι έγραφα τον Σεπτέμβριο του 2007, για τις πυρκαγιές της Ηλείας.

ΤΡΙΑ ΑΡΘΡΑ

Όταν μια κοινωνία υφίσταται ένα πλήγμα και δεν καταφέρνει να το αντιμετωπίσει με επιτυχία είναι φυσικό να αναπτύσσεται στους κόλπους της προβληματισμός για τα αίτια της αποτυχίας. Αυτό συμβαίνει και με τις καταστροφικότατες πυρκαγιές του Αυγούστου του 2007. Και ο προβληματισμός αυτός αναπτύσσεται σε πολλά επίπεδα. Αναμφισβήτητα η κουλτούρα κάθε κοινωνίας επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο αντιδρά αυτή στις έκτακτες (καταστροφικές) καταστάσεις. Η διερεύνηση λοιπόν της πολιτιστικής συνιστώσας των αιτίων της αδυναμίας μιας ικανοποιητικής και αποτελεσματικής αντίδρασης της ελληνικής κοινωνίας στο πρόβλημα των πυρκαγιών, είναι ιδιαίτερα σημαντική. Στο φύλλο της Καθημερινής της Κυριακής της 2/9/2007, υπάρχουν τρία άρθρα που διερευνούν αυτήν την συνιστώσα, τα οποία αν και μοιάζουν αρκετά άσχετα μεταξύ τους, εν τούτοις μέσα σε αυτά μπορεί κανείς να ανασύρει υλικό έτσι ώστε να αναδείξει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες όψεις αυτής της πολιτιστικής συνιστώσας.

Η αφετηρία είναι το άρθρο του κ. Ράμφου ο οποίος διατυπώνει την άποψη ότι το μείζον πρόβλημα του τόπου μας είναι πνευματικό και πρόκειται για την βυζαντινή κληρονομιά μας, δηλαδή την βυζαντινή παράδοση. Μια άποψη εξαιρετικά προκλητική, και, για τα αυτιά των περισσοτέρων, ανήκουστη. Ο κ. Ράμφος θα έχει τους δικούς του λόγους να την υποστηρίζει και ίσως θα πρέπει να τους αναπτύξει δεόντως. Καθώς και εγώ συμμερίζομαι αυτήν την άποψη έμμεινα έκπληκτος όταν διαβάζοντας τα δύο άλλα άρθρα διαπίστωσα ότι παρέχουν το αναγκαίο υλικό για την ερμηνεία και υποστήριξη της άποψης αυτής.

Στο βιβλίο μου, Ο Πλανήτης της Θεολογίας, έχω αναπτύξει την άποψη ότι η βυζαντινή πα-ράδοση καταλήγει να δημιουργεί ένα εικονικό σύμπαν στο οποίο οι αρχές της και οι διδασκαλίες της έχουν απόλυτη ισχύ, να δημιουργεί δηλαδή ένα ψεύτικο κόσμο τον οποίον όμως να αξιολογεί ως τον μόνο αληθινό και ο οποίος έχει αιώνια και απόλυτη αξία. Προκειμένου η απάτη να μένη αφανής, είναι αναγκαίο η παράδοση αυτή να εθίζει τον άνθρωπο στον πλήρη διαχωρισμό αυτού που συμβαίνει στην πραγματική ζωή, από αυτό που τον προτρέπουν να πιστεύει ότι συμβαίνει. Η μεγάλη ισχύς της Εκκλησίας βρίσκεται στο γεγονός ότι καταφέρνει να διατηρεί αυτόν τον διαχωρισμό, με την βοήθεια μιας πλειάδας ψυχολογικών και άλλων μηχανισμών. Αιώνες πριν από την δημιουργία του Second Life, η Εκκλησία έχει δημιουργήσει τον δικό της κόσμο, ζει στον δικό της εικονικό πλανήτη και όχι στην δική μας γη.

Η ελληνική κοινωνία βρίσκεται κάτω από την άμεση ή την έμμεση επίδραση αυτής της παράδοσης, καθώς τα μέλη της, εξ απαλών ονύχων, είναι υποχρεωμένα στα σχολικά έδρανα να εθίζονται και εν τέλει να συμβιβάζονται με την ύπαρξη αυτού του διχασμού. Μια κοινωνία που έχει ενσωματωμένη στην κουλτούρα της μια τέτοια στάση απέναντι στην ζωή είναι μοιραίο να μην μπορεί να κάνει ποτέ ουσιαστική αυτοκριτική, να αποστρέφεται την κάθε είδους αξιολόγηση, να μην μαθαίνει ποτέ. Αυτήν όμως την πραγματικότητα δεν περιγράφει με γλαφυρότητα το άρθρο του κ. Χαρίδημου Τσούκα; Το δεύτερο της τριλογίας. Μια κοινωνία που εθίζεται στην ύπαρξη του εικονικού εκλησιαστικού σύμπαντος, δεν αντιδρά, δεν εξεγείρεται όταν αυτό προβάλει αξιώσεις και δικαιώματα ωσάν να είναι πραγματικό, μια τέτοια κοινωνία πως είναι δυνατόν να διέπεται από “μια κουλτούρα αποτελεσματικότητας, επαγγελματισμού, αξιοκρατίας και διαρκούς βελτίωσης ” και να μην “παγιδεύεται στην εντυπωσιοθηρία, τον κομματισμό και τη διαπλοκή”; Μια κοινωνία που εκπαιδεύεται να διαχωρίζει την θεωρία από την πράξη, πως είναι δυνατόν να μαθαίνει από αυτά που παθαίνει;

Οποιοσδήποτε έχει επαφή με την ελληνική πραγματικότητα θα συμφωνήσει με τις παρατηρήσεις του κ. Τσούκα, δεν θα θεωρήσει όμως ότι αυτονόητα συνδέονται με την επίδραση της ορθόδοξης παράδοσης στην σύγχρονη ελληνική κοινωνία, και ευλόγως. Έρχεται όμως το τρίτο άρθρο της τριλογίας, αυτό του κ. Γιανναρά στο οποίο προσπαθεί, με έμμεσο τρόπο, να μας πείσει ότι ο εικονικός κόσμος της ορθόδοξης παράδοσης είναι η μόνη άξια λόγου πραγματικότητα.

Ο κ. Γιανναράς οικτίρει την Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδας γιατί δεν μπορεί να δώσει μια ουσιαστική απάντηση στο τεράστιο ερώτημα του γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο. Μα στ’ αλήθεια είναι δυνατόν να έχει κανείς τέτοιες απαιτήσεις από ένα άθροισμα ηλικιωμένων ανθρώπων που αρέσκονται στα πολύχρωμα ρούχα και τις φανταχτερές χάνδρες, και που με δυσκολία μπορούν να αποφασίσουν για το αν μια κρουαζιέρα πρέπει να γίνει υπό την εποπτεία του Πατριαρχείου ή της Αρχιεπισκοπής; Ο κ. Γιανναράς δεν προβάλλει αυτήν την αξίωση ούτε από ανοησία ούτε από άγνοια, αλλά γιατί στον εικονικό πλανήτη όπου έχει ισχύ η θεολογία της ορθόδοξης παράδοσης, και την οποία ενστερνίζεται και προωθεί, όταν προκύπτουν τέτοια δύσκολα ερωτήματα, ο Θεός δίδει τις απαντήσεις φωτίζοντας με το Άγιο Πνεύμα τις συνόδους των επισκόπων. Και είναι τέτοια η δύναμη της εκκλησιαστικής προπαγάνδας ώστε και ο κ. Γιανναράς να μην έχει προσέξει την πλήρη διάψευση μέσα στην ιστορία της παραπάνω διδασκαλίας. Ποτέ η σύνοδος των επισκόπων δεν αποφάσισε κάτι ενάντια στην, ήδη προηγηθείσα, επιλογή της κρατικής εξουσίας, και όταν, εδώ και 6 αιώνες, η κρατική εξουσία έπαψε να ενδιαφέρεται για τα θεολογικά θέματα, καμία σύνοδος δεν αποφάσισε για κανένα θέμα, πέραν των διαδικαστικών και διοικητικών, όσων βέβαια δεν ήταν δυνατόν να παραπεμφθούν στην κρατική εξουσία.

Αυτά και άλλα πολλά όμοια τα γνωρίζει ο κ. Γιανναράς και όμως δεν τα λαμβάνει υπ’ όψιν του. Και υπάρχει σοβαρός λόγος γι’ αυτό, τον περιγράφει στην συνέχεια του άρθρου του. Το θέμα δεν είναι η Σύνοδος αλλά “το θριαμβικό ψάλμα στις εκκλησίες «θανάτω θάνατον πατήσας». Στον πλανήτη της ορθόδοξης παράδοσης υποτίθεται ότι αυτό είναι μια εμπειρική πραγματικότητα όχι ψυχολογικής φύσεως. Όταν όμως μια Παράδοση κλείνει τα μάτια στην βίαιη και τραγική πραγματικότητα του θανάτου και αναπτύσσει ένα εικονικό κόσμο και βαπτίζει το όποιο βίωμα βιώνει ο άνθρωπος μέσα σε αυτόν, ως την πραγματική πραγματικότητα, τότε δεν υπάρχει τίποτα από την γήϊνη πραγματικότητα το οποίο να μην μπορεί να αντικατασταθεί από κάτι το εικονικό, από κάτι το ουσιαστικά ψευδές.

Μια κουλτούρα που ακολουθεί το παραπάνω πρόγραμμα, και τέτοια είναι η ορθόδοξη κουλτούρα, δεν ενδιαφέρεται για την γήϊνη ζωή, αλλά υποκαθιστά την ζωή αυτή, μέσα στον ψυχισμό του ανθρώπου, με μια άλλη, εικονική. Μια τέτοια παράδοση υποβαθμίζει την λογική λειτουργία του ανθρώπου, μεγιστοποιεί τις πρακτικές διαχείρισης και υποταγής της ανθρώπινης σκέψης και βέβαια εθίζει τους ανθρώπους στο να αγνοούν αυτό που πραγματικά συμβαίνει και να μεταφέρονται στον κόσμο των φαντασιώσεών τους. Τότε μια κοινωνία που υφίσταται την επίδραση μιας τέτοιας παράδοσης μπορεί να ανέχεται την ηγεσία της να της λέει, την ώρα που οι φωτιές ζώνουν από παντού τον τόπο, ότι η πυροσβεστική άμυνα λειτουργεί άψογα…Τότε αυτή η κοινωνία μπορεί να μην βλέπει καμιά απειλή από το γεγονός ότι οι επιδόσεις της σχεδόν σε όλους τους τομείς είναι οι χειρότερες ανάμεσα στα ευρωπαϊκά έθνη, αλλά να αισθάνεται απειλούμενη από βιβλία του δημοτικού...

Μια κοινωνία είναι ένας εξαιρετικά πολύπλοκος οργανισμός για να μπορεί κανείς να ερμηνεύσει την πορεία της αποκλειστικά με μια ή περισσότερες παραμέτρους. Πρέπει όμως κάποτε να δουμε κριτικά την εκκλησιαστική παράδοσή μας. Μπορεί σήμερα να λειτουργεί ως εικονική πραγματικότητα, μπορεί τώρα να είναι κάτι σαν απολίθωμα, αλλά κάποτε ήταν η ελληνική κοινωνία που ζωοποιούσε αυτό το τωρινό απολίθωμα και με αυτήν την ζωή οφείλουμε να ξανασυνδεθούμε για να πορευθούμε με αποτελεσματικότητα στον στίβο του παγκόσμιου χωριού.