Παρουσίαση στην Θεσσαλονίκη

(Το παρακάτω κείμενο είναι η παρουσίαση του βιβλίου Σοκ και Δέος από τον συγγραφέα Αρσένιο Μέσκο, στο βιβλιοπωλείο του Αρμου, στην Θεσσαλονίκη στις 4/4/09)

Αγαπητοί φίλοι,

Στην σημερινή παρουσίαση θα είμαι σύντομος αποβλέποντας στο να περισσέψει ικανοποιητικός χρόνος για ερωτήσεις και συζήτηση. Ο λόγος είναι ότι πιστεύω ότι ο τίτλος του βιβλίου Σοκ και Δέος ανταποκρίνεται πλήρως στο περιεχόμενό του. Το Σοκ και Δέος είναι ένα βιβλίο που πολύ δύσκολα μπορεί κανείς να το χωνέψει και γι’ αυτό εύλογα και φυσιολογικά προκαλεί και απορίες και αντιδράσεις ίσως ακόμα και εχθρότητα, πράγματα τα οποία δεν φοβάμαι καθόλου και γι’ αυτό είμαι διαθέσιμος για να τα συζητήσω. Πιστεύω όμως ότι είναι ένα βιβλίο αναγκαίο, ένα βιβλίο λυτρωτικό, σαν το πικρό φάρμακο που όμως στο τέλος βοηθά τον οργανισμό να ανανήψει, να γίνει καλά. Πιστεύω λοιπόν πως το Σοκ και Δέος είναι ένα πικρό φάρμακο το οποίο έχει την δυνατότητα να βοηθήσει την ελληνική κοινωνία, στο μέτρο βέβαια που του αναλογεί, να βρει την κατεύθυνση που αναζητά. Είναι πικρό γιατί βγάζει την μάσκα από ένα εθνικό μας μύθο: την ανωτερότητα της Ορθοδοξίας απέναντι στις άλλες θρησκείες. Αυτός ο μύθος είναι ζωντανός στην κουλτούρα όλης της ελληνικής κοινωνίας, μας επηρεάζει όλους ασχέτως του αν θρησκεύουμε ή όχι και μάλιστα μας επηρεάζει έντονα αρνητικά.

Στο σημείο αυτό θα κάνω μια παρένθεση. Είναι ήδη φανερό και σήμερα αλλά και στα γραπτά μου, ότι μιλώ σε πρώτο πρόσωπο. Αυτό δεν το κάνω για να προβάλω τον εαυτό μου, αλλά το αντίθετο. Για να υπογραμμίσω ότι λέω προσωπικές μου απόψεις και η μόνη τους νομιμοποίηση δεν είναι τίποτα άλλο από τα επιχειρήματα με τα οποία τις στηρίζω. Δεν επικαλούμαι καμιά άλλη αυθεντία. Και καταθέτω απόψεις για να κριθούν να εγκριθούν ή να κατακριθούν. Είμαι πρόθυμος να ακούσω τον αντίλογο αρκεί να είναι αντίλογος πάνω στις απόψεις που καταθέτω και αυτός να στηρίζεται σε επιχειρήματα. Σε προσωπικές κρίσεις ή χαρακτηρισμούς που δεν στηρίζονται σε επιχειρήματα δεν πρόκειται να απαντήσω. Γνωρίζω ότι αυτά που λέω σε αρκετούς προκαλούν έντονα συναισθήματα και θα παρακαλούσα ιδιαίτερα να γίνει η στάση μου αυτή κατανοητή και ει δυνατόν σεβαστή.

Για τις αρνητικές λοιπόν συνέπειες αυτού του μύθου στο παρελθόν αλλά και στο παρόν της ελληνικής κοινωνίας θα μιλήσω διεξοδικά στο μέλλον, τώρα ασχολούμαι με τον εκκλησιαστικό χώρο και αποδεικνύω ότι η τραγική κατάπτωσή του δεν οφείλεται στην κατάπτωση των προσώπων που τον συγκροτούν, αλλά στην σκοτεινή ιδεολογία της Ορθοδοξίας!

Αισθάνομαι την αντίδραση και τις ενστάσεις πολλών ανάμεσά σας: Η Ορθοδοξία σκοτεινή ιδεολογία; Αν είναι δυνατόν! Μα η Ορθοδοξία είναι φως που δυστυχώς το αμαυρώνουν σκοτεινοί άνθρωποι. Τόσοι άγιοι, τόσοι άνθρωποι που έζησαν στο θείο φως και μίλησαν για αυτό, πως είναι δυνατόν, αυτό στο οποίο πίστευαν να είναι σκοτεινό; Πολλοί από εσάς που με γνωρίζουν από παλιά ξέρουν ότι έχω ζήσει για δεκαετίες στον εκκλησιαστικό χώρο και επομένως θα πρέπει να καταλαβαίνουν ότι τις ενστάσεις αυτές, αλλά και όλες τις συνήθεις άλλες, τις γνωρίζω πολύ καλά και δεν θα ισχυριζόμουν τίποτα από τα παραπάνω αν δεν είχα υπερεπαρκείς απαντήσεις σε αυτές. Τις απαντήσεις αυτές άρχισα να παρουσιάζω ήδη από το προηγούμενο βιβλίο μου, την Υπόθεση των Λογικών Κβάντων, και τις αναπτύσσω στο Σοκ και Δέος. Θα πρέπει όμως να πω ότι δεν τις έχω εξαντλήσει. Έχω να πω και άλλα και με αυτά θα αρχίζω το επόμενο βιβλίο μου που θα συνεχίζει το Σοκ και Δέος. Αλλ΄ όμως ήδη τα όσα έχω γράψει είναι υπέρ αρκετά για να απαντήσουν τις εν λόγω ενστάσεις. Τώρα θέλω να κάνω δύο σύντομες παρατηρήσεις. Κανένα εσωτερικό βίωμα δεν αποδεικνύει την ορθότητα του τρόπου με τον οποίο το ερμηνεύει το υποκείμενο του βιώματος, και ακόμα περισσότερο τρίτοι παρατηρητές. Και δεύτερον, άνθρωποι με βιώματα σαν αυτά των αγίων της ορθοδοξίας υπάρχουν σε όλες τις μεγάλες θρησκευτικές παραδόσεις του πλανήτη και χρησιμοποιούνται ως αποδείξεις της μοναδικής αλήθειας της κάθε παράδοσης!

Υπάρχει όμως ένα ακόμα θέμα που θέλω να διευκρινίσω πριν προχωρήσω. Το έκανα ήδη στον Πλανήτη της Θεολογίας, αλλά προφανώς δεν ήταν αρκετό. Ποια είναι άραγε η ορθόδοξη εκκλησιαστική θεολογία; Είναι άραγε ένα λάστιχο που μπορεί να πάρει ότι σχήμα θέλουμε; Αυτήν την εντύπωση έχουν αρκετοί από αυτούς που κυκλοφορούν στον εκκλησιαστικό χώρο οι οποίοι ειδικά όταν απευθύνονται προς τρίτους, ανθρώπους εκτός του χώρου δηλαδή, χρησιμοποιούν την θεολογία ως να είναι από πλαστελίνη και έτσι να μπορεί να παίρνει όποιο σχήμα είναι ευχάριστο για τους εκτός εκκλησίας ακροατές τους. Δεν ασχολούμαι με αυτήν την θεολογία. Για μένα η ορθόδοξη θεολογία είναι κάτι το αρκετά συγκεκριμένο και με σαφείς απόψεις και διδασκαλίες που αποτυπώνονται σε πλήθος λειτουργικών, ασκητικών, θεολογικών και άλλων κειμένων και βέβαια για να την γνωρίσει κάποιος πρέπει να αφιερώσει σημαντικό κόπο και χρόνο. Μέσα σε αυτήν την θεολογία υπάρχει ένας πυρήνας που είναι θεμελιώδης, αποτυπώνεται στο σύμβολο της Πίστεως. Αυτόν τον πυρήνα τον περιγράφω στο πρώτο μέρος του βιβλίου μου και είναι αυτός που δεν μπορεί να αρνηθεί, τουλάχιστον δημοσίως, κανείς από όσους εκφράζονται θεολογικά.

Αυτός ο πυρήνας λοιπόν ισχυρίζομαι ότι είναι σκοτεινός! Σκοτάδι, πέπλος αχλύς. Σκοτάδι που κάλυψε από την πρώτη στιγμή την πρώτη χριστιανική κοινότητα. Αυτό το σκοτάδι υπάρχει καταγεγραμμένο στα κείμενα ήδη της Καινής Διαθήκης. Τι είναι όμως αυτό το σκοτάδι; Μπορώ να το περιγράψω με διάφορους τρόπους, π.χ. η απολυτοποίηση του μερικού, η οντολογικοποίηση του ψυχολογικού. Λέει π.χ. ο απ. Πέτρος στον Ανανία: Δεν είπες ψέματα σε εμένα αλλά στο Άγιο Πνεύμα (Πραξ. 5.3). Η χρήση του συμβολικού μυθικού αρχέτυπου για την νομιμοποίηση της ιστορίας: Το έργο του ιστορικού Ιησού είναι η αποκατάσταση της αμαρτίας του Αδάμ. Η εισαγωγή μυθικών στοιχείων για την νομιμοποίηση συγκεκριμένων επιλογών ιστορικών προσώπων: Αν ο Χριστός δεν αναστήθηκε, ας φάμε ας πιούμε γιατί αύριο θα πεθάνουμε! Και το σκοτάδι με την πάροδο του χρόνου απλώνεται και γίνεται πιο πυκνό, έτσι ώστε στο τέλος καταπνίγει ότι δημιουργικό και αξιοπρόσεκτο υπήρξε στην διδασκαλία του ιστορικού Ιησού.

Γιατί όμως το σκοτάδι αυτό επέζησε μέχρι σήμερα; Η απάντηση είναι γιατί οι θρησκείες επιζούν μέχρι σήμερα. Το σκοτάδι αυτό γρήγορα μεταμορφώθηκε σε θρησκεία, έγινε θρησκευτικό ρεύμα και καβαλώντας το, έφθασε μέχρι εμάς. Οι οπαδοί του, ω! της αχαριστίας, καθώς οι καταστροφικές του συνέπειες είναι αρκετά εμφανείς πια, αντί να προβληματισθούν αναφορικά με το ίδιο, κατακρίνουν την θρησκεία! Δεν θα μπορούσε όμως να επιβιώσει αν δεν εκπαίδευε την ελληνική κοινωνία, αλλά και τις άλλες ορθόδοξες κοινωνίες, έτσι ώστε να μην γίνεται αντιληπτό. Και όσον αφορά το θέμα αυτό δεν αναφέρομαι μόνο στους ανθρώπους του εκκλησιαστικού χώρου αλλά στο σύνολο της κοινωνίας. Η Εκκλησία, ως φορέας αυτού του σκότους έχει εκπαιδεύσει την ελληνική κοινωνία να θεωρεί ως κάτι το φυσιολογικό την πλήρη αποσύνδεση των έργων και των λόγων, την αποστροφή προς οιουδήποτε τύπου αξιολόγηση, την διαρκή εγκαταβίωση στον κόσμο της φαντασίας, στην αποδοχή του είσαι ότι δηλώσεις. Έτσι το σκότος δηλώνεται και πολιτογραφείται ως φως, η καταστροφή ως σωτηρία, η Εκκλησία μας σώζει και η Ορθοδοξία είναι …ανεκτική προς τους άλλους και πολύτιμο στοιχείο της εθνικής μας ταυτότητας! Οι συνέπειες για το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας είναι πολύ πιο τραγικές απ’ ότι θα σκεφτεί κανείς. Θα αναφερθώ λίγο σε αυτές στο τέλος της ομιλίας.
Το Σοκ και Δέος είναι η φανέρωση αυτού του σκότους. Γι΄αυτό προκαλεί σοκ και δέος! Ποιος λοιπόν είναι ο πυρήνας τους σκότους; Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από την διδασκαλία για την θεότητα του Ιησού. Την εποχή εκείνη σε όλη την υφήλιο υπήρχαν πολλοί θεοί που έγιναν άνθρωποι και άνθρωποι που έγιναν θεοί. Ο ιδρυτής όμως της χριστιανικής κοινότητας δεν μπορούσε να είναι σαν τους άλλους, έπρεπε να είναι ο όντως ένας και μοναδικός Θεός. Προκειμένου να στηριχθεί αυτή η πίστη κατασκευάζεται το οικοδόμημα της χριστιανικής θεολογίας με τον ίδιο τρόπο που κτίσθηκαν πολλοί χριστιανικοί ναοί. Με υλικά από τις οικοδομές άλλων θρησκειών. Αυτό το οικοδόμημα για αιώνες, πολλούς αιώνες, προσφέρεται ως η απόλυτη αλήθεια για τον Θεό, τον άνθρωπο και τον κόσμο. Η δυτική Ευρώπη ευτύχησε να έχει διαφορετική πορεία, στον τόπο μας όμως το οικοδόμημα φάνταζε αληθινό μέχρι πριν λίγα χρόνια, μόλις το 2002 στον Πλανήτη της θεολογίας πρωτοδιατυπώθηκε μια άμεση, προσέξτε όμως το σημαντικό, εκ των έσω αμφισβήτησή του. Ο εκκλησιαστικός χώρος αντέδρασε με την αιωνόβια πρακτική του, την λούφα και την παραλλαγή, γράφω γι’ αυτά αρκετά στο βιβλίο. Άλλοι λούφαξαν και άλλοι φόρεσαν τα ρούχα τους αλλιώς και είπαν: “Ἡ Ὀρθόδοξη παράδοση καταθέτει καὶ στὸν σύγχρονο κόσμο μιὰ θεολογία, ὅπου ὁμολογοῦμε πὼς γνωρίζουμε πολὺ λιγότερα ἀπ᾿ ὅσα ἀγνοοῦμε” Εκπληκτική αίσθηση του μέτρου! Για τον π. Νικόλαο Χατζηνικολάου η Τριαδολογία, η Χριστολογία, η Εκκλησιολογία συνιστούν ομολογία ότι γνωρίζουμε λιγότερα από όσα αγνοούμε! Αξίζει τον κόπο να δει κανείς το φίλμ Ανταλλαγή για να δει που οδηγεί η εφαρμοζόμενη, από τους εκκλησιαστικούς μέθοδος την οποία αποδίδει ο Ίρβιν Γιάλουμ στους παρανοϊκούς και μιλώ γι’ αυτήν στο βιβλίο μου. Βέβαια εδώ δεν πρόκειται για παρανοϊκό, αλλά για τυπική προπαγανδιστική εξαπάτηση.

Ας το ξανατονίσω, το σκότος δεν προέρχεται ούτε αναφέρεται στο ιστορικό πρόσωπο του Ιησού, που πρέπει όντως να ήταν αρκούντως φωτεινό, αλλά στην αποθέωσή του την οποία μεθόδευσαν οι πρώτοι μαθητές του πιθανόν κάτω από την επίδραση του αποστόλου Παύλου. Μπορεί κανείς να δεχθεί και η ιστορία θα επιβεβαιώσει ότι το ισοζύγιο αρχικά ήταν υπέρ της θετικής πλευράς την χριστιανικής διδασκαλίας, ή αλλιώς το σκότος αυτό δεν είχε τις έντονα αρνητικές συνέπειες που είχε στην συνέχεια. Πάντα υπάρχει μια περίοδος που το ψέμα φαίνεται ωραίο και η αλήθεια πικρή, γι’ αυτό και το δεχόμαστε. Στο βάθος του χρόνου αποκαλύπτει την καταστροφικότητά του. Η παροιμία λέει: Ο ψεύτης και ο κλέφτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται… Είναι τραγικά ενδιαφέρουσα η ιστορική διαδρομή του σκότους, που κάλυψε την ελληνική κοινωνία του μεσαίωνα και έφθασε μέχρι τις μέρες μας. Πρόκειται βέβαια για μια άλλη εργασία. Μπορώ όμως να περιγράψω πολύ συνοπτικά τα επιτεύγματά του, να σας δώσω μια διαφορετική από την συνήθη οπτική. Κατάφερε να υποσκάψει εσωτερικά την ελληνική κοινωνία του μεσαίωνα έτσι ώστε να υποκύψει σε ένα εχθρό συγκριτικά ασθενέστερο από άλλους, (οι Τούρκοι ήταν ασθενέστεροι των Αράβων) κυρίως χάνοντας μεγάλα τμήματα του πληθυσμού της, που έγιναν μουσουλμάνοι, στην συνέχεια κατάφερε να μας κρατήσει υπόδουλους στους Τούρκους για περισσότερα από πεντακόσια χρόνια και όταν ελευθερωθήκαμε κάνει τα αδύνατα δυνατά για να μας κρατήσει δεμένους στο παρελθόν και μας αναγκάζει να βιώνουμε μια διαρκή ματαίωση στην προσπάθεια που κάνουμε να βρούμε την θέση μας ως Έλληνες στο σύγχρονο κόσμο.

Μια πάγια τακτική κάθε σκότους είναι να πείθει ότι δεν είναι σκότος αλλά φως. Ακόμα και οι μαφίες έχουν ανάγκη της έξωθεν νομιμοποίησης, έχουν ανάγκη για νόμιμες βιτρίνες. Το εκκλησιαστικό σκότος δεν χαλάει αυτόν τον κανόνα! Έχει και αυτό τις βιτρίνες του που τις αξιοποιεί με τον πιο χυδαίο τρόπο. Και βέβαια αναφέρομαι στις χαρισματικές προσωπικότητες όλων των εποχών, χαρισματικές προσωπικότητες που συναντώνται στις τάξεις της Εκκλησίας όλο και πιο συχνά όσο γυρίζουμε πίσω στον χρόνο και όλο πιο σπάνια όταν πλησιάζουμε την εποχή μας, όταν πλέον εξαφανίζονται ολοκληρωτικά. Δεν αρνούμαι την ύπαρξή τους ούτε την αξία και σημασία τους. Η βιτρίνα όμως δεν νομιμοποιεί την μαφία και οι άγιοι δεν συνιστούν άλλοθι για την σκοτεινή πλευρά της Εκκλησίας. Εξηγώ στο βιβλίο αναλυτικά το πώς και το γιατί και δεν είναι απορίας άξιον το γεγονός ότι πολλοί που διαβάζουν το βιβλίο αλλά έχουν σαφή διαπλοκή και συμφέροντα με το εν λόγω σκότος παραλείπουν να διαβάσουν τα σχετικά κομμάτια! Ή για να είμαι πιο δίκαιος, οι εν λόγω αναγνώστες αφήνουν τα μάτια τους να περάσουν πάνω από τις γραμμές του κειμένου, εμποδίζουν όμως το νόημά του να αγγίξει τον νου τους!

Στ’ αλήθεια νομίζει κανείς ότι θεωρώ ότι είμαι ο πρώτος που μιλά για το σκοτάδι της Εκκλησίας; Τόσοι και τόσοι δεν την κατηγορούν για σκοταδισμό; Μα και βέβαια δεν είμαι ο πρώτος ούτε ο δεύτερος ούτε καν ο εκατοστός που μιλά για τον εκκλησιαστικό σκοταδισμό. Σε τι λοιπόν συνίσταται το Σοκ; Φυσικά και όχι στο γεγονός ότι αμφισβητώ την αλήθεια της Εκκλησίας. Σε αυτό έχουν προηγηθεί τόσοι και τόσοι και με τόσο μεγάλη επιτυχία ώστε από το σύνολο της κοινωνίας ένα ελάχιστο τμήμα της λαμβάνει στα σοβαρά υπ’ όψιν του το τι λέει η Εκκλησία και έτσι αυτή ολισθαίνει αργά και σταθερά προς το απόλυτο περιθώριο. Δεν χρειάζεται εμένα για να φθάσει εκεί. Το Σοκ προκαλείται, στους εναπομείναντες, εξαιτίας των επιχειρημάτων που χρησιμοποιώ. Το καινούργιο είναι ότι λέω πράγματα που πολλοί τα σκέφτονται αλλά κανείς μέχρι τώρα, στην Ελλάδα, δεν τα είπε και τα λέω στηρίζοντάς τα με κρυστάλλινη επιχειρηματολογία. Είναι τα επιχειρήματα που χρησιμοποιώ αυτά που κάνουν την διαφορά. Είναι επιχειρήματα και ερωτήματα που άρχισα να παρουσιάζω στον Πλανήτη της Θεολογίας και τα οποία εννιά χρόνια μετά παραμένουν αναπάντητα. Μερικοί το μόνο που επιχείρησαν είναι να τα αποδυναμώσουν και να στρέψουν την προσοχή αλλού, φανερώνοντας ακουσίως το γεγονός ότι υπηρετούν το σκότος που φοβάται να διαλεχθεί με το φως.
Δεν είναι όμως μόνο το ότι τα επιχειρήματα είναι νέα, ακόμα πιο σημαντική διαφοροποίηση από άλλες αμφισβητήσεις είναι η στόχευσή τους. Ας το πω με τον πλέον εμφατικό τρόπο. Δεν στοχεύω, δεν ασχολούμαι, δεν αρνούμαι την πίστη. Την οποιαδήποτε πίστη. Δεν την ασπάζομαι βέβαια, αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτα. Η πίστη είναι πίστη, ή την δέχεται κανείς ή την απορρίπτει, δεν την συζητά λογικά. Και το λέω ξεκάθαρα δεν προτίθεμαι να αμφισβητήσω την πίστη στην θεότητα του Χριστού, ή την πίστη στην Ανάστασή Του ή την θαυμαστή σύλληψή Του. Καμιά επιστήμη, καμιά λογική δεν μπορούν ούτε να βεβαιώσουν ούτε να αποκλείσουν την πιθανότητα η πίστη σε όλα αυτά να είναι αληθινή. Αυτό που με ενδιαφέρει, αυτό με το οποίο ασχολούμαι είναι το νόημα, οι συνέπειες και η σημασία που αποδίδει η Εκκλησία σε αυτές τις διηγήσεις, στην διδασκαλία δηλαδή που ανέπτυξε η θεολογία αναφορικά με το πρόσωπο του Ιησού. Αυτή η διδασκαλία είναι μια από τις πολλές διδασκαλίας που αναπτύχθηκαν κατά την αρχαιότητα αλλά και αναπτύσσονται σήμερα αναφορικά με τον Χριστό. Όλες αυτές οι θεολογίες είναι τυπικά λογικές κατασκευές και ως εκ τούτου επιδέχονται λογικής κριτικής και ελέγχου της αλήθειάς τους. Και αυτήν την θεολογική λογική κατασκευή αποδεικνύω λανθασμένη, ψευδή, με επιχειρήματα που ανασύρω μέσα από την ίδια την θεολογική αυτήν κατασκευή.

Αυτή είναι η διαφορά μου από οτιδήποτε άλλο έχει λεχθεί, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Τα επιχειρήματα δεν προέρχονται από άλλους χώρους, δεν αποδεικνύω επιστημονικά ότι ο Χριστός δεν αναστήθηκε, αλλά φανερώνω ότι το νόημα που έδινε για αιώνες η χριστιανική εκκλησία στην Ανάσταση στερείται …νοήματος. Δεν θεωρώ και ούτε αποδεικνύω ότι δεν μπορεί να υπάρξει ένα αποδεκτό νόημα, ότι δεν είναι δυνατόν να δώσει κανείς μια κατάλληλη ερμηνεία π.χ. της Ανάστασης. Φανερώνω όμως ότι οποιαδήποτε αλλαγή της παραδοσιακή αντίληψης θελήσει κάποιος να εισάγει, έχει ως αποτέλεσμα να αναιρεί πυρηνικά στοιχεία της εκκλησιαστικής υπόστασης, ότι οποιαδήποτε εναρμόνιση του εν λόγω νοήματος με ότι μπορεί να θεωρηθεί σήμερα αληθινό και αποδεκτό αφήνει μετέωρη την ύπαρξη της Εκκλησίας αλλά και των μυστηρίων της. Με άλλα λόγια φανερώνω ότι ο εγκιβωτισμός της θεολογικής σκέψης στα όρια της Εκκλησίας οδηγεί σε αδιέξοδα και στην θεωρία αλλά κυρίως στην πράξη, οδηγεί στον απόλυτο αμοραλισμό. Και βέβαια εδώ με την λέξη Εκκλησία δεν εννοώ απλά την θεσμική εκδοχή της αλλά την πληρότητα της έννοιας.

Για να αναπτύξω αυτήν την κριτική δεν κάνω κάτι ιδιαίτερα πολύπλοκο. Οι σκέψεις μου δεν είναι αποτέλεσμα πολύπλοκων συλλογισμών ή προχωρημένων επιστημονικών ή άλλων γνώσεων. Μάλλον είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι επί 20 χρόνια η κύρια απασχόλησή μου ήταν η εκκλησιαστική ζωή και η εμβάθυνση σε αυτήν. Επομένως είναι αποτέλεσμα της γνώσης, της αφομοίωσης της εκκλησιαστικής διδασκαλίας. Όταν κανείς καταλάβει ποια είναι αυτή η διδασκαλία και συμβεί να κοιτάξει γύρω του με ανοικτά τα μάτια τότε θα δει. Βέβαια το πρόβλημα είναι ότι η Εκκλησία μας εκπαιδεύει να μην βλέπουμε, όχι μόνο τους δικούς της πιστούς αλλά και όλη την κοινωνία! Και αυτό το πετυχαίνει ιεροποιώντας την ξύλινη γλώσσα που χρησιμοποιεί, έτσι ώστε λέξεις όπως σωτηρία, λύτρωση, θέωση κλπ. να μην έχουν συγκεκριμένο νόημα με αποτέλεσμα να συγκροτείται ο Πλανήτης της Θεολογίας, του οποίου την ύπαρξη κανείς δεν αμφισβήτησε.

Αυτό λοιπόν που κάνω είναι ότι ζωντανεύω αυτήν την ξύλινη γλώσσα και την κάνω κατανοητή και στον αδαή περί τα θεολογικά. Τότε αυτομάτως αναδύονται τα προβλήματα και τα αδιέξοδα. Δεν έχει κανείς παρά να βάλει δίπλα δίπλα τις θεμελιώδεις διδασκαλίες της Εκκλησίας με αυτό που μπορούμε να πούμε ως ανθρώπινη εμπειρία και γνώση για να αντιληφθεί ότι η Εκκλησία για αιώνες κάνει θεμελιώδη λάθη. Ο Χριστός μπορεί να γεννήθηκε εκ Παρθένου και να σταυρώθηκε και να Αναστήθηκε, το νόημα όμως που πίστεψε και έδωσε σε αυτά τα γεγονότα της πίστης η Εκκλησία είναι λανθασμένο. Προσκρούει σε εμπειρικά δεδομένα που κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει στα σοβαρά. Είναι χαρακτηριστικό ότι και αυτός που αναφέρω στο βιβλίο Και ο οποίος διατυπώνει την θεωρία ότι πριν από την Πτώση τα ζώα έτρωγαν το ένα το άλλο κάτω από την επίδραση του διαβόλου, δεν διανοείται να αμφισβητήσει το ίδιο το γεγονός!

Δεν αμφιβάλω ότι μπορεί κανείς να συγκροτήσει μια εναλλακτική χριστιανική θεωρία την οποία να φιλοτεχνήσει έτσι ώστε να μην προσκρούει σε αδιαμφισβήτητα εμπειρικά δεδομένα. Όμως στο βιβλίο προβάλω την Killer question, την ερώτηση που σκοτώνει, την οποία σήμερα θα την διατυπώσω λίγο διαφορετικά. Το να πιστεύω σωστά στον Χριστό είναι σημαντικό ή όχι; Ας υποθέσουμε ότι η απάντηση είναι ναι. Τότε το γεγονός ότι η Εκκλησία πίστευε για τον Χριστό λανθασμένα ήταν κάτι πολύ κακό. Μπορεί κανείς να αναζητήσει και να συζητήσει ποια ακριβώς είναι η φύση αυτού του κακού, ποιες οι συνέπειές του. Αλλά πάντως θα αναγκασθεί να ομολογήσει ότι η Εκκλησία δεν πιστεύει στην Αλήθεια, δεν καταλαβαίνει την Αλήθεια, δεν μπορεί να έχει σχέση με την Αλήθεια. Αδιέξοδο, πως είναι δυνατόν να δεχθεί η Εκκλησία για τον εαυτό της κάτι τέτοιο και μάλιστα όσον αφορά τον ίδιο τον Χριστό!

Ας υποθέσουμε ότι μπορεί κανείς να έχει ανεξόδως λανθασμένη πίστη για τον Χριστό. Τότε σημαίνει ότι λανθασμένα η Εκκλησία τιμά τους μάρτυρες και τους ομολογητές και βέβαια έχει τεράστια ευθύνη για την πτώση του Βυζαντίου καθώς είναι γνωστό ότι ο θρησκευτικός φανατισμός συνέβαλε σημαντικά και στην καταστροφή του 1204 και στην άλωση του 1453. Δηλαδή η Εκκλησία κηρύττει ένα ψέμα με τεράστιες αρνητικές επιπτώσεις τόσο σε προσωπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Και πάλι αδιέξοδο, πως είναι δυνατόν να αποδεχθεί η Εκκλησία ότι συνέβαλε στην καταστροφή του έθνους; Σε κάθε περίπτωση όμως η Εκκλησία αποδεικνύεται πλήρως αναξιόπιστη. Και μάλιστα όχι σε επίπεδο προσώπων, αλλά σε συλλογικό, κοινοτικό επίπεδο. Έπρεπε να έρθει κάποιος που να λάβει στα σοβαρά υπ’ όψιν του τις γνώσεις που μας παρέχει η επιστήμη για να αποκαλυφθεί η Αλήθεια. Τόσοι άγιοι, τόσοι φωτισμένοι δεν αντελήφθηκαν τίποτα…

Και οι δύο επιλογές είναι, το ξέρω, απαράδεκτες γι’ αυτό οι άνθρωποι της Εκκλησίας θα κάνουν, όπως έχουν κάνει μέχρι σήμερα, τα αδύνατα δυνατά για να μην εμπλακούν στην συζήτηση αυτή, επί της ουσίας. Έχουν ήδη πολλή και επιτυχή τεχνογνωσία επ’ αυτού. Ξέρουν πώς να αποφεύγουν τα δύσκολα επιχειρήματα μετατοπίζοντας την συζήτηση όχι στην αλήθεια της διδασκαλίας τους αλλά στην προσωπικότητα αυτών που την αμφισβητούν. Είναι πράγματι πολύ ενδιαφέρουσα η γκάμα των τεχνικών που χρησιμοποιούν για να αποπροσανατολίσουν την συζήτηση. Γράφω πολλά στο βιβλίο μου και μάλιστα με παραδείγματα. Εννοείται ότι οι σημερινοί δηλώνουν ότι δεν το κάνουν επίτηδες. Το θέμα μου όμως δεν είναι να αξιολογήσω πρόσωπα, τα οποία σέβομαι και εκτιμώ, αλλά να αξιολογήσω πρακτικές, διδασκαλίες και συμπεριφορές.

Ας το ξαναπώ, δεν θεωρώ ότι είναι δύσκολο να δημιουργήσει κανείς μια νέα διήγηση για τον Χριστό που να μην συγκρούεται μετωπικά με ότι θεωρούμε ως δεδομένο. Μπορώ να κάνω όσες θέλετε τέτοιες διηγήσεις. Το ερώτημα είναι: αν η Εκκλησία είναι Αλήθεια τότε γιατί μας έλεγε ψέματα και αν κάποιος κάνει μια νέα διήγηση για τον Χριστό γιατί αυτή να είναι αληθινή και όχι εξίσου ψεύτικη με την παλιά; Είναι άραγε αρκετό να βρεθούν κάποια κείμενα που να την στηρίζουν; Και τα κείμενα που στήριζαν τις ξεπερασμένες διηγήσεις τι γίνονται; Ποιος αποφασίζει ποια είναι ξεπερασμένα και ποια όχι; Καταλυτικά ερωτήματα που αν δεν βρουν όλα μαζί και το καθένα ξεχωριστά αλλά και όσα άλλα ανάλογα θα σκεφθεί κανείς, απαντήσεις, η θεολογική διδασκαλία της εκκλησίας καταρρέει σαν χάρτινος πύργος. Φυσικά δεν καταρρέει η ίδια η θεολογία, θα πω αμέσως μετά.

Η τραγωδία είναι ότι αν κανείς ξεπεράσει την ξύλινη θεολογική γλώσσα και μιλήσει για την χριστιανική θεολογία με απλή καθημερινή γλώσσα, δεν αποκαλύπτει μόνο το ψεύδος που υπάρχει στην διδασκαλία αλλά καταλαβαίνει και την πηγή του απίστευτου αμοραλισμού που διακατέχει τον εκκλησιαστικό χώρο. Πίσω από τα περί αγάπης ρήματα του Ευαγγελίου συναντά κανείς μια έλλειψη ανθρωπιάς που δεν την βλέπει κανείς σε άλλους χώρους. Βέβαια και εδώ υπάρχει η χρήση της βιτρίνας. Δεν θέλω να συζητήσω αυτό τώρα. Το Σοκ είναι το γεγονός ότι αυτή η έλλειψη ανθρωπιάς πηγάζει από την αντίληψη περί του Θεού που αναπτύσσει η χριστιανική Εκκλησία. Ενός Θεού απάνθρωπου γενετιστή ο οποίος προκειμένου να παράξει έναν αριθμό τυχερών που θα απολαμβάνουν την θεία μακαριότητα καλλιεργεί δισεκατομμύρια ανθρώπων, οι οποίοι σύμφωνα πάντα με την εκκλησιαστική θεολογία, πέραν της καθημερινής τους δυστυχίας είναι καταδικασμένοι στην αιώνια κόλαση. Ναι, οι θεολόγοι χρυσώνουν το χάπι και μερικοί μας λένε ότι όλοι αυτοί θα κερδίσουν απλώς το αεί είναι, το να υπάρχουν πάντα, μακριά όμως από τον Θεό, δηλαδή στην …κόλαση… Πόσο αγαπούν αυτοί οι θεολόγοι τα μεγάλα λόγια!

Είναι τέτοια η ανηθικότητα στην οποία εθίζονται οι άνθρωποι του εκκλησιαστικού χώρου που τους φαίνεται ικανοποιητική απάντηση στο προαναφερθέν αδιέξοδο το να ισχυρισθούν, μα δεν φταίει ο Θεός αν οι άνθρωποι είναι κακοί! Και κάνουν κακή χρήση της ελευθερίας τους. Ποιος όμως γονιός θα έβλεπε το παιδί του να καταστρέφεται και θα καθόταν να το παρατηρεί αδιάφορος λέγοντας Α! πέρασες τα 18 και είσαι πια υπεύθυνος για ότι κάνεις και ότι παθαίνεις. Εγώ ότι σου είπα, σου τόπα! Και άλλα τέτοια… Πόση περιφρόνηση κρύβεται, πίσω από αυτήν την διδασκαλία και την στάση, απέναντι στον άλλο, τον διαφορετικό! Αν ο Θεός παρατηρεί αδιάφορος την καταστροφή του, φαντασθείτε πόσο άνετα την προκαλεί κάποιος που στο κάτω κάτω δεν είναι και …Θεός!

Μήπως όμως όλα αυτά αφορούν μόνο τους ανθρώπους του εκκλησιαστικού χώρου; Δυστυχώς όχι, για τρεις λόγους. Πρώτα και ίσως κύρια, η ορθόδοξη κουλτούρα κυκλοφορεί μέσα στο αίμα μας, είτε την πιστεύουμε είτε όχι. Δεν έχουμε παρά να δούμε την απόσταση των έργων από τα λόγια που χαρακτηρίζει την κοινωνία μας για να αντιληφθούμε πόσο άμεσα μας επηρεάζει ο Πλανήτης της Θεολογίας. Αναλύσεις επί αναλύσεων γίνονται προκειμένου να περιγραφούν τα αδιέξοδα της ελληνικής κοινωνίας. Οι δεκαετίες περνούν και οι καταστάσεις παραμένουν ίδιες. Όσο αδυνατούμε να μελετήσουμε την πολιτιστική, και για την περίπτωση της ελληνικής κοινωνίας, θρησκευτική διάσταση του προβλήματος, όλοι απλά θα επαναλαμβάνουμε ευχολόγια και κοινότυπες διαπιστώσεις. Ένας δεύτερος λόγος είναι ότι οι πολιτικοί μας αγνοούν τον βαθύτατο ρατσισμό που καλλιεργεί η ορθόδοξη θεολογία. Ένα ρατσισμό τον οποίο οι εκκλησιαστικοί καλύπτουν με τέτοια τέχνη που τους αξίζει το όσκαρ μακιγιάζ! Πλην όμως όχι απλά υπάρχει αλλά διαρκώς βρίσκει διεξόδους και αναδύεται στην σκέψη και την πρακτική όλων μας. Είναι πολύ δύσκολο να απαλλαγείς από το πετσί σου!

Εμένα όμως με ενοχλεί περισσότερο ο τρίτος λόγος. Το σκοτάδι για το οποίο μίλησα στην αρχή για να επιζήσει πρέπει να μείνει σκοτάδι. Αυτό σημαίνει ότι είναι σχεδόν απαγορευμένη μια ελεύθερα κριτική προσέγγιση του παρελθόντος μας. Και ο λόγος είναι γιατί το παρελθόν της ελληνικής κοινωνίας είναι εκκλησιαστικό και είναι σκεπασμένο από το σκοτεινό πέπλο της απαίτησης για την απόλυτη αλήθεια. Όσοι αποδέχονται αυτήν την απαίτηση ούτε που διανοούνται δουν το παρελθόν κριτικά. Όσοι δεν την αποδέχονται τείνουν να απορρίπτουν μαζί με το σκοτεινό πέπλο και ότι αυτό σκεπάζει και έτσι εμείς αποκοβόμαστε από ένα πλούσιο παρελθόν. Ας πω ένα παράδειγμα: Στην ελληνική κοινωνία του μεσαίωνα για περίπου 600 χρόνια υπήρχε μηδενικός πληθωρισμός. Είναι άραγε ένα επίτευγμα το οποίο δεν αξίζει μελέτης και δεν θα μπορούσε να μας εμπνεύσει τώρα; Κάθε άλλο! Ο εκκλησιαστικός χώρος απολυτοποιώντας το παρελθόν και το σκοτώνει και το στερεί από όλους τους άλλους, όλους εμάς. Εμένα σαν Έλληνα που αγαπά τον τόπο και το παρελθόν του, αυτό με πληγώνει πολύ.

Μήπως λοιπόν έχουμε μπροστά μας έναν γόρδιο δεσμό, ένα πρόβλημα άλυτο; Κάθε άλλο. Το πρόβλημα είναι άλυτο μόνο στον Πλανήτη της Θεολογίας, στην γη η λύση είναι απλή, να έρθει κανείς σε επαφή με την Γη και να δει τα πράγματα όπως πράγματι είναι. Να δει ότι η δογματοποίηση της θεολογίας έγινε κατ’ απαίτηση της ρωμαϊκής εξουσίας. Αυτή όμως πάει, πέθανε. Αν λοιπόν το αποδεχθούμε και σε θεολογικό και σε εθνικό και σε πολιτικό επίπεδο, τότε ο δεσμός παύει να υπάρχει. Η θεολογική γλώσσα από οντολογική γίνεται συμβολική και αρχετυπική και τότε ανοίγει μπροστά μας ένας ευρύτατος ορίζοντας και σε προσωπικό και σε συλλογικό επίπεδο. Βέβαια στην περίπτωση αυτή δεν χρειαζόμαστε την Εκκλησία, η για την ακρίβεια η Εκκλησία γίνεται στοιχείο της πολιτιστικής μας ταυτότητας, όπως οι διάφορες μορφές της λαϊκής μας τέχνης. Δεν απέχει και πολύ από την πραγματικότητα που όλοι μας γνωρίζουμε!

Όμως μια τέτοια κατανόηση δεν μπορεί να μας ικανοποιήσει πλήρως. Χρειαζόμαστε κάτι περισσότερο. Η θρησκεία δεν είναι ένα απλό πολιτιστικό στοιχείο. Χρειαζόμαστε κάτι πιο σύνθετο μια κατανόηση που δεν εκμηδενίζει την θρησκεία. Υπάρχουν τέτοιες δυνατότητες. Στο άμεσο μέλλον θα παρουσιάσω μια δική μου εκδοχή η οποία στηρίζεται στην Υπόθεση των Λογικών Κβάντων, στην ανάλυση που παρουσίασα στο προηγούμενο βιβλίο μου. Δεν πρόκειται για αναβίωση της θρησκείας ούτε για την επαναφορά του Θεού από την πίσω πόρτα. Πρόκειται για μια εντελώς νατουραλιστική πρόταση η οποία όμως είναι εξαιρετικά γόνιμη, γιατί είναι θεμελιωδώς πλουραλιστική, είναι ένα εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από όλους και να ακυρώσει παντελώς εκβιασμούς του τύπου, αν ο Χριστος δεν αναστήθηκε ας φάμε, ας πιούμε γιατί αύριο θα πεθάνουμε.
Θεολογία υπήρξε πριν, θα υπάρχει και μετά τον Χριστιανισμό!

Ευχαριστώ.