Καλό ταξίδι Αντιγόνη

Έχω γνωρίσει πολλές γυναίκες, ως κληρικός. Ανάμεσά τους ξεχωρίζω δύο, οι οποίες μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση, για τον δυναμισμό της προσωπικότητάς τους. Η μία χάθηκε, για μένα, πριν πολλά χρόνια, δεν ξέρω τι απέγινε. Ερχόταν και με έβλεπε από καλοκαίρι σε καλοκαίρι. Το ίδιο συνέβαινε και με την δεύτερη. Για πολλά χρόνια την έβλεπα από καλοκαίρι σε καλοκαίρι, είχαμε όμως και κάποιες ενδιάμεσες επαφές με αλληλογραφία και αργότερα με το e-mail. Πάντα με εντυπωσίαζε με τον δυναμισμό και το ανεξάρτητο πνεύμα της. Αυτήν την ανάμνηση έχω.

Και εχθές, στην διάρκεια μια εξαιρετικά σημαντική συνάντησης, μου τηλεφώνησε ο γαμπρός της για να μου πει ότι η Αντιγόνη πέθανε…

Όταν την πρωτογνώρισα ήταν στην Αγγλία. Έχουν περάσει τόσα χρόνια που δεν θυμάμαι τι ακριβώς έκανε εκεί. Μετά για κάποια χρόνια ερχόταν από την Ολλανδία. Κάποια φορά μου είπε, λέω να πάω στην Νέα Ζηλανδία, να παντρευτώ τον Άλιστερ! Έμεινα, αλλά καθότι μου αρέσουν οι περιπέτειες είχα θετική στάση. Στο πίσω μέρος όμως του μυαλού είπα, θα πας για λίγο και θα γυρίσεις.

Πήγε και δεν γύρισε. Παντρεύτηκε έκανε οικογένεια, προσαρμόστηκε πλήρως, έστησε και μια επιχείρηση στο διαδίκτυο! Ένα καλοκαίρι ήρθε μαζί με τον άνδρα της και το πρώτο της παιδί. Ακόμα θυμάμαι την χαρά που είχα όταν τους είδα…

Μετά …εξαφανίστηκα. Με τον γαμπρό όμως και την αδελφή της συνέχισα να έχω επαφή. Πριν λίγες μέρες συναντηθήκαμε στην Αθήνα και τότε μου είπαν τα καθέκαστα. Η Αντιγόνη είχε επιθετικό καρκίνο. Έκανε κάποιες χημειοθεραπείες, αλλά τις άφησε και στράφηκε σε εναλλακτικές θεραπείες. Έζησε πολύ περισσότερο από όσο προέβλεπαν οι γιατροί.

Ο άνδρας της πούλησε την περιουσία του στην Νέα Ζηλανδία και ήρθε μαζί της και εγκαταστάθηκαν στην πατρίδα της όπου συνέχισαν την σκληρό αγώνα. Έχω ζήσει από πρώτο χέρι, πολλές φορές, τον καρκίνο και ξέρω…

Ελπίζεις μέχρι τελευταίας στιγμής, αλλά τελικά χάνεις, είσαι χαμένος από χέρι… Δεν θέλεις όμως να το δεις, δεν θέλεις να το πιστέψεις.

Ο θάνατος… Καλά να πεθάνεις, να πεθάνεις όμως πάνω στην ακμή της ηλικίας και έχοντας όλες τις υποχρεώσεις σου ανοικτές, να πεθάνει ένας τέτοιος άνθρωπος με τέτοιο τρόπο, έ αυτό δεν το συγχωρώ με τίποτα!

Είμαι άνθρωπος και ως άνθρωπος μόνο ένα πράγμα μπορώ να κάνω: να κλάψω...

Ξέρω ότι πολλοί δεν θέλουν να αποδεχθούν το γεγονός ότι είναι άνθρωποι και πλάθουν ιστορίες για να μην κλάψουν.

Ξέρω επίσης ότι ο πόθος για την ζωή είναι τόσο δυνατός που έχει την ικανότητα να μετασχηματίζεται σε πίστη.

Έρχεται ο θάνατος και διαλύει τις ιστορίες και διαψεύδει την πίστη… Υπάρχουν όμως και άλλες διέξοδοι: π.χ. να κλείσει κανείς τα μάτια…

Επιλογές

Περί ορίων ο λόγος

Βρέθηκα για λίγες μέρες στην Άνδρο, αυτό που λένε για διακοπές. Μια από αυτές πήγα για κολύμπι στην παραλία του Πισολιμνιώνα. Εκείνη την ημέρα είχε ανέμους οκτώ μποφώρ και η παραλία αυτή βρίσκεται προς βορά, κοντά στον γνωστό και τρομερό Κάβο Ντόρο. Πρόκειται για ένα κολπίσκο ο οποίος είναι σχετικά φυλαγμένος από τους βόρειους ανέμους και λίγο πιο πάνω υπάρχει μια μικρή χερσόνησος που τον προστατεύει κάπως από τα μεγάλα κύματα του πελάγους.

Ναι, αλλά εγώ έχω ψώνιο με την θάλασσα και κολυμπάω μεγάλες (σχετικά) αποστάσεις. Για το τωρινό επίπεδο φυσικής κατάστασης μια απόσταση συνολικά 3000 μέτρων είναι μια λογική απόσταση, οπότε κανένας κολπίσκος δεν με χωράει! Οκτώ μποφόρ στο Αιγαίο σημαίνει κοσμοχαλασιά. Όσο κολυμπούσα μέσα στον κόλπο η κοσμοχαλασιά κυκλοφορούσε πάνω από το κεφάλι μου και κατά διαστήματα μου χτυπούσε με δύναμη. Ο αέρας έπαιρνε νερό το σήκωνε ψηλά και το έριχνε πάλι κάτω, σαν να με κτυπούσε δυνατή καταιγίδα.

Όταν όμως βγήκα από τον κόλπο η κοσμοχαλασιά με κατάπιε. Παλιός θαλασσομάχος δεν χαμπάριζα. Κολύμπησα με όλη μου την δύναμη, όχι τόσο την σωματική, σε αυτήν έκανα οικονομία, αλλά την ψυχική. Τα κύματα, ο αέρας, οι στροβιλισμοί του νερού στους βράχους, ο άγριος βυθός που εξαφανιζόταν στο σκοτάδι και εγώ να κολυμπώ διαρκώς αναζητώντας το πιθανό μοιραίο λάθος μου…

Νάναι καλά το Google Earth, και έτσι ξέρω με ακρίβεια τις αποστάσεις που διανύω, αλλά και που βρίσκονται οι επόμενες παραλίες, δεν πάω στα τυφλά. Κολύμπησα λοιπόν μέχρι την επόμενη παραλία και αφού ξεκουράστηκα λίγο επέστρεψα καλύπτοντας μόνο 2400 μέτρα, έκανα οικονομία just in case…

Δεν θα έγραφα τίποτα από αυτά αν δεν πήγαινα ξανά στην ίδια παραλία δύο μέρες μετά, με αέρα έξη μποφόρ. Όλα ήταν ήρεμα και καλά, ξανακολύμπησα την ίδια διαδρομή, άνετα, χαλαρά, επισκέφτηκα το παρακείμενο ιχθυοτροφείο και είδα για πρώτη φορά πως είναι οι κλωβοί που τρέφουν τα ψάρια. Παρεμπιπτόντως με προβλημάτισε έντονα η θέα των τσιπούρων που τρέχαν σαν παλαβές γύρω γύρω μέσα στους κλωβούς. Μήπως άραγε ένα μέρος από το στρες που έχουν μεταφέρεται και σε μας που τις τρώμε; και με τις κότες, τα μοσχάρια ή τα χοιρινά κάτι ανάλογο δεν συμβαίνει; Εν πάση περιπτώσει αφού πήγα στην πιο πέρα παραλία, δεν κόττησα να βγω ευθέως στο πέλαγος, γύρισα πίσω.

Όταν βγήκα έξω, κοίταξα και απόλαυσα την ομορφιά και …άρχισα να σκέπτομαι… Στην πραγματικότητα αυτές οι σκέψεις κρατούν ελάχιστα, θέλει χρόνο να τις κατανοήσω και να τις βάλω σε τάξη. Σκέφτηκα λοιπόν, τι είναι αυτό που με έκανε δυό μέρες πριν να κολυμπήσω με εκείνες τις δραματικές συνθήκες, συνθήκες που μου προξενούσαν έντονο φόβο και άγχος, τι είναι αυτό, που και τόσες άλλες φορές, με κάνει να αψηφώ τον φόβο που αισθάνομαι και να κάνω πράγματα που συνήθως κάνουν τους άλλους να με κοιτούν με απορία.

Και σκέφτηκα ότι είναι η αγάπη των ορίων και της υπέρβασής τους, αυτή που με κάνει να μην σταματώ, κάτι που συμβαίνει με αρκετούς ανθρώπους. Και σκέφτηκα ακόμα, το μυστικό είναι να ξέρεις ότι έχεις όρια, να ξέρεις τα όριά σου, τότε μπορείς να τα υπερβαίνεις με ασφάλεια. Όταν αισθάνεσαι τον εαυτό σου, όταν έχεις καλή σχέση μαζί του, ξέρεις τα όριά του, και ρισκάρεις λίγο παραπάνω και έτσι διαρκώς τα διευρύνεις, διαρκώς προχωράς. Ο φόβος που αισθάνομαι μέσα στην θάλασσα, ή όταν κατεβαίνω το Υμηττό με το ποδήλατο τρέχοντας με 70 Km/h είναι που με κάνει να μην φοβάμαι…

Δεν είναι απλό πράγμα να ξέρεις τα όριά σου. Πρέπει να είσαι σε θέση να ακούς το σώμα και την ψυχή σου, να ξέρεις πότε πρέπει να πεις όχι στις επιθυμίες σου και στους άλλους και να μην ντραπείς να το κάνεις. Να μην διστάζεις να παραδεχθείς τα λάθη σου και να κάνεις τις διορθωτικές κινήσεις που επιβάλουν, να μην εξαρτάσαι από τα όρια και τις δυνατότητες των άλλων. Οι περισσότεροι δεν τα καταφέρνουν και στρέφονται σε άλλους για να τους …ορίσουν. Όταν ζεις στο όριο χαίρεσαι πράγματα που είναι ακατανόητα για τους άλλους. Ζεις την ζωή σου, όποια σου έχει τύχει.

Αυτοί οι οποίοι χρειάζονται άλλους για να τους ορίσουν, δεν ζουν την ζωή τους, αλλά την βλέπουν να περνά από μπροστά τους.

Μερικοί από αυτούς προσπαθούν να την νοηματοδοτήσουν πετώντας πέτρες, ή κατά περίπτωση λάσπη, σε αυτούς που ζουν!

Μπορείτε να φαντασθείτε κάτι πιο τρομακτικό για τις κοινωνίες που εμπνέονται από τον κοινοτισμό, δηλαδή τον ετεροκαθορισμό, από τους ανθρώπους που αγαπούν να ζουν στο όριο;

Ελπίζω να ξαναπάω στην Άνδρο!

Οι εθνικοί μας μύθοι

Πριν λίγες μέρες το STAR έπαιξε την ταινία με τον παράξενο τίτλο: Πριν ο Διάβολος καταλάβει ότι πέθανες. Επειδή θυμήθηκα ότι είχα διαβάσει καλές κριτικές όταν παίχθηκε στους κινηματογράφους, την είδα, και ναι μεν δεν κατάλαβα την σχέση της με το τίτλο, υποθέτω ότι θα ήταν μια ατάκα που δεν την άκουσα, πλην όμως στάθηκε αφορμή για ενδιαφέρουσες σκέψεις.

Η ταινία διηγείται την ιστορία δύο αδελφών οι οποίοι μέσα από μια αλληλουχία αποτυχιών οδηγούνται στην εξουθένωση και την καταστροφή. Καθώς την σκεπτόμουν, μετά το τέλος της, συνειδητοποίησα ότι οι αδελφοί είχαν μπει σε μια ελικοειδή καθοδική κίνηση που αναπόφευκτα τους οδηγούσε στην καταστροφή. Ενώ η ταινία ασχολήθηκε με την πορεία αυτή σκέφτηκα ότι το σημαντικό ήταν ακριβώς λίγο πριν την αφετηρία. Το παιχνίδι παίχθηκε και χάθηκε τότε. Και ενώ η ιστορία της ελικοειδούς πορείας ενείχε πολλές απιθανότητες, η αφετηρία της είναι κάτι το πολύ συνηθισμένο στην ζωή των ανθρώπων.

Μια σειρά λανθασμένων επιλογών ή άλλων καταστάσεων οδήγησε ανεξάρτητα τα δύο αδέλφια σε απόλυτο αδιέξοδο. Αντί λοιπόν να το δουν, να το αποδεχθούν και να κάνουν τις αναγκαίες προσαρμογές και αλλαγές στην ζωή τους, και οι δύο θέλησαν να το ξεφύγουν οργανώνοντας μια φυγή, παράνομη, προς τα εμπρός. Αποτέλεσμα η καταστροφική περιδίνηση. Πάμπολλες φορές οι άνθρωποι βλέπουν το αδιέξοδο στην ζωή τους, αλλά δεν έχουν το θάρρος και την ταπείνωση να το αναγνωρίσουν, να αλλάξουν πορεία. Συνεχίζουν με την πίστη ότι στο τέλος όλα θα πάνε καλά, συνεχίζοντας το λάθος και τελικά συντρίβονται εκτελώντας ανώμαλη προσγείωση.

Αυτή η εικόνα ήρθε στο μυαλό μου. Η απώλεια στήριξης ενός αεροπλάνου. Όταν για κάποιο λόγο συμβεί αυτό, το αεροπλάνο πέφτει ανεξέλεγκτα. Το θέαμα βρίσκεται στην διαδικασία της πτώσης, γι’ αυτό και η ταινία ασχολείται με αυτήν, αλλά το πραγματικά ενδιαφέρον βρίσκεται στα αίτια που οδήγησαν στην απώλεια στήριξης. Δεν έχει νόημα να ψάχνει κανείς γιατί το αεροπλάνο έκανε αυτήν ή την άλλη τούμπα ή γιατί χτύπησε σε αυτό το δένδρο ή το άλλο κτίριο. Αυτά βρεθήκαν απλώς στον δρόμο του.

Κατά σύμπτωση αυτές τις μέρες διάβαζα το Αίνιγμα του Κακού, του κ. Γιανναρά και σκέφτηκα ότι και αυτός σε μια τέτοια περιδίνηση βρίσκεται. Βλέπει το αδιέξοδο αλλά προκειμένου να μην αλλάξει πορεία καταφεύγει σε μια ατέλειωτη σειρά ατοπημάτων, ένας θλιβερός ξεπεσμός… Το τέλος είναι προδιαγραμμένο, είναι θέμα χρόνου.

Κυρίως όμως η εικόνα αυτή με βοήθησε να σχηματοποιήσω και να εκφράσω αυτό που δεν με ικανοποιεί στο βιβλίο για το οποίο έγραφα στην προηγούμενη ανάρτηση. Το Βυζάντιο μετά το 1054 βρίσκεται σε μια πορεία πτωτικής περιδίνησης. Ο κ. Καραμπελιάς περιγράφει αυτήν την περιδίνηση και επαναλαμβάνει κάμποσες φορές την σύγκρουση του Βυζαντίου με την Δύση. Μου δίνει την αίσθηση ότι ευχαριστιέται να λέει ότι η Δύση ρήμαξε το Βυζάντιο, κάτι που είναι αλήθεια. Δίνει όμως ένα τόνο σύγκρουσης ανάμεσα στον κακό, δύση, με το καλό, Βυζάντιο. Όταν όμως συντρίβεται το αεροπλάνο δεν φταίνε τα δένδρα, τα βράχια ή τα κτίρια, που καταστρέφουν το αεροπλάνο, αλλά οι αιτίες που οδήγησαν στην απώλεια στήριξης.

Η αιτία του κακού βρίσκεται πολύ πριν το 1054 και αυτή η οπτική διαφεύγει τελείως του κ. Καραμπελιά. (Θα πω εγώ κακεντρεχώς: γιατί έχει φάει το παραμύθι των νεορθοδόξων!) Αυτήν την διάσταση του θέματος θεωρούσα ότι την βλέπαμε, παράλληλα αλλά σε διαφορετικά επίπεδα, ο κ. Ράμφος και εγώ και έλεγα ότι έχω να πω πράγματα…

Για μια ακόμα φορά υπέστην ανώμαλη προσγείωση. Διάβασα ένα άλλο βιβλίο που με ενθουσίασε αλλά και μου φανέρωσε την αλήθεια: πόσο επαρχιώτες είμαστε οι έλληνες διανοούμενοι. Είναι το βιβλίο του Φιλίπ Νεμό, Τι είναι η Δύση, εκδόσεις Εστία, Αθήνα 2008. Ανάμεσα στα άλλα, τα φοβερά ενδιαφέροντα, είδα γραμμένη και συμπυκνωμένη σε λίγες σειρές όλη την ανάλυση που έχω κατά νου…

Πραγματικά πιστεύω ότι αυτό το βιβλίο θα πρέπει να το διαβάσουν όσοι έχουν απορίες, όσοι δεν αρκούνται στα στερεότυπα. Θα δουν ότι ένα σωρό εθνικά αυτονόητα δεν είναι καθόλου αυτονόητα, έχουν και την εντελώς αντίθετη ανάγνωση.

Ναι, (ανάμεσα στα άλλα) η ορθόδοξη εκκλησία, με την πρακτική και την θεωρία της, είναι αυτή που “κατέρριψε” την ελληνική μεσαιωνική κοινωνία, είναι αυτή που την καταδίκασε στην μακροχρόνια δουλεία.

Αν κάποτε θελήσω και μπορέσω να διηγηθώ αυτήν την ιστορία, θα χρωστώ χάρη στον κ. Καραμπελιά, γιατί με πολύ κόπο μάζεψε όλο το σχετικό αποδεικτικό ιστορικό υλικό.

Το 1204 και εμείς

Η βυζαντινή ιστορία είναι για μένα νεανικός έρωτας που ανανεώθηκε αυτήν την χρονιά καθώς την δίδαξα στο σχολείο. Τώρα λοιπόν που είπα να είμαι χαλαρός, μου δόθηκε η ευκαιρία να διαβάσω κάποια σχετικά βιβλία και ανάμεσά τους το βιβλίο του κ. Γ. Καραμπελιά το 1204 και η Διαμόρφωση του Νεώτερου Ελληνισμού. Μου φάνηκε σημαντικό βιβλίο και για το πλήθος των πληροφοριών που παραθέτει και για την κεντρική του θέση, ότι ο νεώτερος και συμπληρώνω εγώ σύγχρονος ελληνισμός κατάγεται άμεσα από την Ύστερη Βυζαντινή περίοδο. Αυτήν την άποψη την ασπάζομαι πλήρως και όπως έχω γράψει, θεωρώ το Βυζάντιο ως την ελληνική κοινωνία του μεσαίωνα.

Φαίνεται ότι έχω χάσει επεισόδια στις διαμάχες των ιστορικών, γιατί ο κ. Καραμπελιάς αγωνίζεται να δείξει θέσεις που για μένα (με βάση τα διαβάσματα που είχα κάνει) είναι αυτονόητες. Για μένα είναι δεδομένο το γεγονός ότι το Βυζάντιο δεν καταστράφηκε από τους Τούρκους αλλά από τους Φράγκους. Πλην όμως αυτό δεν μπορεί να είναι αιτία να εχθρεύομαι τους σύγχρονους απογόνους των Φράγκων! Και ο κ. Καραμπελιάς μου έδωσε την αίσθηση ότι προβάλει αυτήν την άποψη για να προτρέψει τους σύγχρονους Έλληνες να μην εμπιστεύονται ή συμπαθούν την Δύση. Δεν μου φαίνεται αυτό σωστό.

Μου άρεσε πολύ το γεγονός ότι δεν χαρίζει το Βυζάντιο στους εκκλησιαστικούς. Το Βυζάντιο δεν ήταν μόνο Ορθοδοξία αλλά δεν μπορεί κανείς να το καταλάβει αν δεν γνωρίσει την Ορθοδοξία και σε αυτό είχε σημαντικό έλλειμμα ο συγγραφέας. Για την ακρίβεια παίρνει σαν δεδομένες κάποιες νεοορθόδοξες ερμηνείες που όμως σηκώνουν πολύ συζήτηση.

Προσπαθεί να ανιχνεύσει την εξέλιξη των ιδεών που διαμόρφωσαν την βυζαντινή κοινωνία αλλά ο έντονος, ελάχιστα συγκαλυμμένος, αντιδυτικισμός του και η περί τα θεολογικά ουσιαστική άγνοια, τον οδηγούν σε απόψεις που κατά την γνώμη μου είναι ανεδαφικές ή εσφαλμένες. Πολύ θα ήθελα να μου δοθεί η ευκαιρία να τις συζητήσω με την σοβαρότητα και την επιχειρηματολογία που …τις αξίζουν.

Γιατί άσχετα με το αν συμφωνώ ή όχι, για μένα είναι κύρια προτεραιότητα για την ομαλή εξέλιξη του σύγχρονου ελληνισμού, να αναγνωρίσει τις επιβιώσεις του παρελθόντος στο παρόν και να τις δει κριτικά, ούτε δοξαστικά ούτε περιφρονητικά. Βέβαια όχι στα πλαίσια κάποιας εθνικής ή άλλης προπαγάνδας.

Θα ευχόμουν από τα βάθη της καρδιάς μου, νεώτεροι ερευνητές που δεν έχουν θητεύσει σε διάφορους –ισμούς να μελετήσουν, με αγάπη, το παρελθόν μας.