Για την ΔΡΑΣΗ

Στο σχολείο ένας μαθητής μου έχει κλέψει την καρδιά! Αν όμως κάποιος μπορούσε να με παρατηρήσει εν δράσει, ποτέ δεν θα μπορούσε να καταλάβει για ποιον μιλώ. Πρόκειται για ένα αμίλητο και ήσυχο αγόρι, για μένα υπερβολικά ήσυχος. Έχω το κακό να αγαπώ τα ανήσυχα παιδιά και γι’ αυτόν είχα κάποια ανησυχία. Φέτος βελτίωσε δραματικά τις επιδόσεις του, αλλά κυρίως όταν ανοίγει το στόμα του λέει κάτι που είναι και άσχετο με το τι γίνεται στην τάξη, αλλά ταυτόχρονα και ιδιαίτερα δυνατό, με βγάζει νοκ άουτ!

Πριν λίγες μέρες είχε τελειώσει η εξέταση, παραδώσαν τα γραπτά και μείνανε 4-5 παιδιά και συζητούσαμε για τα θέματα. Τότε ξαφνικά, ο μέχρι στιγμής σιωπηλός μου λέει: Συγνώμη κύριε, να ρωτήσω κάτι άσχετο; Βέβαια του λέω. Θα το δείτε το ντιμπέητ; Όχι του απάντησα, αλλά το μπάσκετ μετά θα το δω! Λέγοντας αυτά αισθάνθηκα αφόρητη αγανάκτηση αλλά και κακία.

Είμαι από τους πολίτες που δίνουν την νίκη στις εκλογές. Από τους ψηφοφόρους που δεν έχουν πρόβλημα να ψηφίσουν είτε το ένα είτε το άλλο κόμμα ανάλογα με το ποιο θα με εμπνεύσει. Τώρα είμαι εξαγριωμένος και με τα δύο μεγάλα κόμματα. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να πω το γιατί. Αυτό το ντιμπέητ είναι η δημόσια ομολογία της αποτυχίας της πολιτικής, όχι απλά της πολιτικής αλλά της πολιτικής κουλτούρας του τόπου μας. Έχουν λεχθεί πολλά γι’ αυτό. Εγώ όμως θα πάω λίγο παραπέρα.

Η κουλτούρα αυτή είναι η κουλτούρα των ανθρώπων που έχουν τις απαντήσεις, τις μοναδικές απαντήσεις που είναι (αυτονόητα) σωστές. Οι αλήθειες δεν διαλέγονται, μάχονται μόνο για να επιβληθούν στις άλλες.

Στην πολιτική και στην Εκκλησία διασώζονται τα πλέον αναχρονιστικά, σκοτεινά στοιχεία της ελληνικής κουλτούρας, αυτό της μεταφυσικής πίστης στην κατοχή της αλήθειας, ο εξοβελισμός του ορθού λόγου, η αδυναμία διαλόγου, η άκρατη εκμετάλλευση του ψυχισμού των ανθρώπων, το ανορθολογικό βίωμα… Απορεί κανείς που οι πολιτικοί τα έχουν πλακάκια με την Εκκλησία;

Τι ειρωνεία! Και να σκεφτεί κανείς ότι στο πιο πετυχημένο κομμάτι της ορθόδοξης παράδοσης, αυτό της άσκησης, μεγίστη των αρετών λογίζεται η διάκριση, δηλαδή ο αναστοχασμός πάνω στο βίωμα και στις διαδρομές που κανείς ακολουθεί, με βάση συγκεκριμένα κριτήρια που ανέπτυξε η παράδοση αυτή, με πλήρη δηλαδή ενεργοποίηση του λογιστικού της ψυχής…

Ο τρόπος που αντιμετωπίζει ο εκκλησιαστικός χώρος την πρόκληση που συνιστά το Σοκ και Δέος είναι τόσο όμοιος με τον τρόπο που αντιμετωπίζουν οι πολιτικοί τα προβλήματά μας, με αποκορύφωμα την οικονομική κρίση των ημερών…

Είχα πει θα ψηφίσω λευκό, αλλά είπα όχι θα ψηφίσω ένα άλλο μικρό κόμμα. Επέλεξα την Δράση (http://www.drassi.gr/) γιατί οι άνθρωποι που υπάρχουν εκεί εκφράζουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις ιδέες που πιστεύω ότι χρειάζεται η Ελλάδα για να προχωρήσει στο μέλλον.

Μια τέτοια επιλογή ενέχει πάντα και εντελώς υποκειμενικά στοιχεία. Δεν μπορώ να ξεχάσω την χαρά που ένοιωσα, κάποιο μεσημέρι κολλημένος στο φανάρι της περιφερειακής της Θεσσαλονίκης με την εθνική Θεσσαλονίκης Κατερίνης, στο Καλοχώρι, όταν άκουγα στο ραδιόφωνο τον κ. Μάνο να αναγγέλλει το γεγονός ότι ο πληθωρισμός στην Ελλάδα έπεσε κάτω από το 10%. Ήταν νομίζω το 1990. Οι νέοι δεν μπορούν να καταλάβουν πως είναι να ζεις με πληθωρισμό 25%, οι παλιοί όμως ξέρουν…

Έλαμψη απο το Park des Princes

Η πιθανότητα να δω ένα ολόκληρο ποδοσφαιρικό αγώνα είναι μικρή. Το ποδόσφαιρο πλην σπανίων περιπτώσεων το βαριέμαι. Το μπάσκετ όχι, μπορεί να παρακολουθήσω ένα ολόκληρο παιχνίδι. Προχθές πάντως, μάλλον από κούραση και έλλειψη διάθεσης για κάτι άλλο είδα σχεδόν ολόκληρο τον τελικό του Champions’ League. Λένε ότι η Μπαρτσελόνα έπαιξε πολύ καλά και δεν έχω λόγο να πω κάτι το αντίθετο. Και εμένα μου φάνηκε ότι νίκησε δίκαια.

Αργότερα όμως, στην φάση του ύπνου, θυμήθηκα ένα άλλο ανάλογο τελικό που παρακολούθησα, δεν θυμάμαι πού τον είδα, ούτε πότε, παρά μόνο το γήπεδο που έγινε, στο Παρίσι, στο Park des Princes. Οι ειδήμονες εύκολα θα βρουν πια χρονιά ήταν. Αυτός λοιπόν ο τελικός επιτάχυνε την δική μου αλλαγή πορείας και έκανε δύσκολη την ζωή ενός άλλου κληρικού!

Το ποδόσφαιρο μου ήταν και τότε το ίδιο αδιάφορο όπως και τώρα, για αυτό δεν θυμάμαι ποιες ομάδες παίζαν, αλλά αυτό που θυμάμαι είναι το τέλος. Τότε οι νικητές, που ήταν οι περισσότεροι θεατές πανηγύρισαν, όπως γίνεται συνήθως. Όμως σαν ένα ρεύμα, η χαρά τους έφθασε μέχρις εμένα, την αισθάνθηκα έντονα και χάρηκα και εγώ που χαιρόντουσαν τόσοι άνθρωποι. Οι θεατές ήταν, αυτό το θυμάμαι, 80000 άνθρωποι!

Και μετά άρχισα να σκέπτομαι: αν εγώ αισθάνομαι έτσι έντονα την χαρά αυτών των ανθρώπων και χαίρομαι μαζί τους, πως άραγε είναι δυνατόν να την απορρίπτει ή να μην την θέλει ο Θεός; Γιατί ήταν αυτονόητο ότι ήταν μια χαρά αμαρτωλή, ανθρώπων που ήταν μακριά από τον Θεό. Αυτή είναι η άποψη των ευλαβών χριστιανών που ασπαζόμουν και εγώ τότε. Ένοιωσα βαθιά ότι δεν είναι δυνατόν ο Θεός να μένει ασυγκίνητος στην χαρά και τα έντονα βιώματα τόσων ανθρώπων.

Ναι, αλλά το πράγμα πήγαινε και αλλού. Αν ο Θεός δεν μπορεί να μένει αδιάφορος για την χαρά των ανθρώπων, πως μπορεί να είναι αδιάφορος για την ευλάβειά τους και την πίστη σε Αυτόν. Πως είναι δυνατόν να μένει ασυγκίνητος και αδιάφορος για τις προσευχές και τα μυστήρια των καθολικών, που έστω ονομαστικά είναι εκατοντάδες εκατομμύρια; Πως είναι δυνατόν τα μυστήριά τους να είναι άκυρα, όπως διδάσκει η ορθόδοξη εκκλησία; Είναι δυνατόν να βλέπει ο Θεός την πίστη, τον αγώνα και την προσευχή τόσων ανθρώπων σαν να μην συμβαίνει τίποτα; Αν η χαρά του ποδοσφαίρου έχει μια αξία, πόση περισσότερη αξία πρέπει να έχουν τα μυστήρια της καθολικής εκκλησίας;

Και δεν σταμάτησα εδώ. Πίστευα ότι το νόημα της ζωής βρίσκεται στην θέωση. Και σκέφτηκα, τόσοι άνθρωποι που δεν έχουν την παραμικρή ιδέα για αυτήν, η ζωή τους δεν έχει νόημα; Και μπορεί ο Θεός να αδιαφορεί για την α-νόητη ζωή τόσων ανθρώπων; Προφανώς το λάθος το κάνω εγώ. Και τα μυστήρια των Καθολικών είναι έγκυρα και το νόημα της ζωής, τουλάχιστον μιλώντας γενικά, δεν μπορεί να είναι αποκλειστικά η θέωση.

Τα έλεγα όλα αυτά σε ένα εκλεκτό κληρικό και με αποπήρε! Φαίνεται όμως ότι τα δούλεψε μέσα του γιατί σε λίγο εξέφρασε δημοσίως την άποψη ότι τα μυστήρια των καθολικών δεν είναι άκυρα και μπήκε σε σοβαρούς μπελάδες. Ανάμεσα στις άλλες κατηγορίες που του αποδόθηκαν ήταν ότι παρέσυρε, ή ενθάρρυνε, δεν θυμάμαι ακριβώς και τον π. Αρσένιο Μέσκο! (τότε εξέδωσα τον Πλανήτη της Θεολογίας).

Μην σας ξαφνιάζει αυτό. Για την συντριπτική πλειοψηφία των ευλαβών χριστιανών, όσοι δεν αγωνίζονται για την θέωση, οδεύουν την οδό της απωλείας και βέβαια η χάρις του Θεού δρα μόνο στα πλαίσια της ορθόδοξης εκκλησίας. Τα γεγονότα που περιγράφω δεν έλαβαν χώρα κάποτε στο παρελθόν, το ματς πρέπει να έγινε στα έτη 1999 ή 2000…

Με αφορμή μια όπερα

Την Κυριακή το βράδυ πήγα στο Ηρώδειο και παρακολούθησα την παράσταση της όπερας Αΐντα. Δεν έχω πάει σε πολλές όπερες και έτσι δεν έχω ιδιαίτερες γνώσεις. Πλην όμως η παράσταση αυτή με γοήτευσε. Δεν ξέρω αν οι μουσικοί ήταν άψογοι, ή έκαναν λάθη εμένα όμως μου άρεσαν, μου άρεσε το έργο ως έργο, ως μουσική και ως μύθος. Αν και το Ηρώδειο είναι εντελώς άβολο, το έργο τελείωσε χωρίς να το πολυκαταλάβω.

Πλην όμως για μια ακόμα φορά ανάψαν μέσα μου τα κόκκινα λαμπάκια. Αισθάνθηκα και στην όπερα αυτή αυτόν τον κρυφό ρατσισμό που διακατέχει την δυτικοευρωπαίο και ο οποίος αποτυπώνεται συχνά στην τέχνη του κινηματογράφου αλλά προφανώς και στην όπερα.

Η ιστορία της όπερας αυτής είναι μια ακόμα αποτύπωση της τραγικότητας της ζωής του ανθρώπου και πιο ειδικά της ρομαντικής εκδοχής του έρωτα. Μου άρεσε, με συγκίνησε, αλλά και με ενόχλησε. Με ενόχλησε γιατί ο Βέρντι χρησιμοποιεί ως ήρωες τους αρχαίους Αιγύπτιους και Αιθίοπες, θεωρώντας ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν τις ίδιες αξίες, τις ίδιες ευαισθησίες και τις ίδιες αντιλήψεις με αυτές της Ευρώπης του 19ου αιώνα! Ωσάν να είναι δυνατόν να υπάρχει μόνο ένας τύπος ανθρώπου, αυτός της δυτικής Ευρώπης! Αυτό το ανιχνεύω συχνά σε ιστορικές ταινίες όπου κανείς βλέπει ήρωες άλλων εποχών και άλλων πολιτισμών να εκφράζουν τους σύγχρονους ευρωπαϊκούς προβληματισμούς.

Πράγματι για ένα μεγάλο μέρος των δυτικών, αυτό που για αυτούς έχει αξία, σημασία και νόημα είναι αυτονόητο ότι πρέπει να έχει την ίδια αξία, σημασία και νόημα σε όλες τις κοινωνίες του πλανήτη μας. Αυτή η στάση είναι ένα μίγμα ρατσισμού και ιμπεριαλισμού που εν πολλοίς ευθύνεται και για τον αδιέξοδο σύγχρονο πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Εμένα προσωπικά με θυμώνει, αλλά με κάνει να σκεφτώ και άλλες όψεις του θέματος. Από μια άποψη βρίσκω δικαιολογημένη την στάση αυτή των δυτικών, ειδικά τον 19ο αιώνα, τότε που η παγκόσμια κυριαρχία της Δύσης ήταν αδιαμφισβήτητη. Δεν είχαν συμβεί οι παγκόσμιοι πόλεμοι ούτε βέβαια τα γεγονότα των ημερών μας.

Όμως αυτό που εντυπωσιάζει είναι το γεγονός ότι παράλληλα με αυτό το ρατσιστικό ρεύμα, στην δύση αναπτύχθηκε και το αντίθετο ρεύμα. Χιλιάδες επιστήμονες όλων των ειδικοτήτων μελέτησαν και μελετούν τους άλλους πολιτισμούς με σεβασμό και ενδιαφέρον και αγάπη για αυτούς και η ύπαρξη αυτού ακριβώς του ρεύματος είναι που εμπεδώνει την πολιτιστική κυριαρχία της δύσης σε όλον τον πλανήτη.

Γιατί φανερώνει το γεγονός ότι ο δυτικός άνθρωπος, αν και υπερήφανος, υπερόπτης και εγωιστής είναι ένας ανοικτός άνθρωπος. Ένας άνθρωπος ανοικτός στην αυτοκριτική, στην πρόσληψη του νέου, την αλλαγή και την εξέλιξη, είναι έντονα προσανατολισμένος στο μέλλον, όχι εσχατολογικά αλλά ιστορικά.

Είναι πλήρης η αντίθεση με τον ανατολικό άνθρωπο που είναι έντονα στραμμένος στο παρελθόν και το μέλλον υπάρχει μόνο ως έσχατα, που η νομιμοποίησή του βρίσκεται όχι στο παρόν και το μέλλον, αλλά στο παρελθόν, είτε λέγεται άγιοι της ορθοδοξίας είτε λέγεται σαρία των μουσουλμάνων, μην έχετε καμιά αμφιβολία πρόκειται για την ίδια εσωτερική στάση...

Εγώ, (δεν) είμαι ρατσιστής!

Όταν πηγαίνω για αυτόνομη κατάδυση, φυσικά, πηγαίνω με οργανωμένο γκρουπ. Συχνά ανάμεσα στους άλλους συμμετέχοντες είναι και ένας εκπαιδευτής με μερικούς μαθητές του. Εμείς …οι παλιοί, πηγαίνουμε για την υποβρύχια βόλτα, και ο εκπαιδευτής με τους μαθητές μένει κοντά στο σκάφος και κάνει το μάθημα στους νέους δύτες.

Όλα καλά, εκτός από το ότι ο εκπαιδευτής είναι πολύ …χοντρός. Τον κοιτώ και λέω, μέσα στην στολή του χωρούν τρεις ή τέσσερις σαν εμένα. Οι μαθητές του είναι συνήθως άτομα νεαρής ηλικίας και γυναίκες. Όλοι μαζί δεν μπορούν να ισοφαρίσουν το βάρος του. Ε, κι’ αν υπερβάλω, υπερβάλω λίγο. Πολλές φορές οι μαθητές του, του αποδίδουν το τίτλο δάσκαλε με εμφανή σεβασμό. Προχθές μας κέρασε σαμπάνια για τα 25 χρόνια που ασχολείται με τις καταδύσεις.

Κάθε φορά που τον βλέπω μαζί με τους μαθητές του, το σκοτάδι που υπάρχει μέσα μου, βγαίνει στην επιφάνεια και μου λέει …γεια σου! Πράγματι, μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου ξεπετιέται η σκέψη, που αν την άφηνα να πάρει συγκεκριμένη φόρμα θα ήταν κάπως έτσι :μα πως είναι δυνατόν ένας τόσο χοντρός άνθρωπος να είναι δάσκαλος καταδύσεων;! Δεν προφταίνει η σκέψη να διατυπωθεί γιατί ακαριαία την ξαναστέλνω στα βάθη από τα οποία ήλθε. Πλην όμως προφτάνει να μου φανερώσει την αλήθεια: Εγώ είμαι ρατσιστής!

Και νάταν μόνο αυτό! Στο σχολείο έχω μια, τέλος πάντων, χοντρούλα μαθήτρια. Τα ελληνόπουλα είναι υπέρβαρα και με την επίσημη στατιστική βούλα, άρα δεν έχω μόνο μια χοντρούλα υπέρβαρη μαθήτρια. Αυτή όμως ειδικά, πέρα από του ότι είναι καλή μαθήτρια είναι χαρούμενη και αποπνέει μια αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία που θα ευχόμουν να είχαν όλοι!

Από τα ίδια λοιπόν σκοτεινά βάθη, ξεμυτά η σκέψη: Μα πως είναι δυνατόν να είναι (αυτή η χοντρή) χαρούμενη, δεν ξέρει τι την περιμένει; (τι περιμένει δηλαδή …τους χοντρούς!) Στα σκοτάδια του ψυχισμού μου, προφανώς, ο ήλιος ανατέλλει μόνο για τους αδύνατους, οι άλλοι είναι καταδικασμένοι να τους φάει το σκοτάδι… Έχω γρήγορα αντανακλαστικά, η σκέψη επιστρέφει πάραυτα από εκεί που ήλθε.

Ξέρω ότι το σκοτάδι είναι απαραίτητο στοιχείο της ζωής. Ο ρατσισμός υπάρχει εγγεγραμμένος στα γονίδιά μας. Είναι η παιδεία, η κουλτούρα, ο πολιτισμός που εξισορροπεί τα πράγματα. Πλην όμως και σε αυτά δεν μπορεί παρά να παρεισφρέει και ο ρατσισμός.

Δεν είναι όμως όλες οι περιπτώσεις ίδιες. Αναμφισβήτητα έχω μια ενδόμυχη ρατσιστική στάση απέναντι στους “χοντρούς”. Τουλάχιστον όμως είμαι αδύνατος! Για φαντασθείτε να ήμουν υπέρβαρος! Τότε μαζί με τον ρατσισμό θα συνυπήρχε και εσωτερικός διχασμός ή φαντασιοπληξία, ή διαφυγή στον χώρο του φανταστικού.

Είμαι κατά κάθε είδους ρατσισμού, αλλά το δεύτερο είδος το θεωρώ πολύ χειρότερο, δηλαδή επιβλαβέστερο και το “φέρον” υποκείμενο, από το πρώτο.

Θεωρώ λοιπόν ότι η μεσαιωνική (εκκλησιαστική) ελληνική κουλτούρα φέρει μέσα της τεράστιες ποσότητες από το δεύτερο είδος ρατσισμού. Το στοίχημά μας, ως νεοέλληνες, είναι να απαλλαγούμε από αυτό, να γίνουμε, τρόπος του λέγειν υγιείς ρατσιστές. Γιατί να μην είμαστε ρατσιστές δεν γίνεται…

Μαθαίνοντας στο Σχολείο

Το σχολείο, το Λύκειο Διονύσου, είναι για μένα ένα μεγάλο σχολείο… Δεν μαθαίνω γνώσεις, μαθαίνω τον εαυτό μου.

Προχθές ήμουν επιτηρητής στις ενδοσχολικές εξετάσεις. Λίγα λεπτά πριν τελειώσει η ώρα έχουν μείνει δυο-τρία παιδιά. Τότε μια μαθήτρια ζητά να ρωτήσει κάποια επεξήγηση από την συνάδελφο που εξέταζε το μάθημα. Μέσα μου αντέδρασα, είπα δεν είναι δίκαιο να ζητά εξηγήσεις αυτήν την στιγμή όταν σχεδόν όλοι οι άλλοι έχουν φύγει. Δεν μου έπεφτε λόγος, αλλά φαντάσθηκα, καθότι και αρχάριος, ότι η συνάδελφος θα αρνηθεί τις εξηγήσεις. Και αισθάνθηκα έκπληξη που την είδα με προθυμία να μιλά με την μαθήτρια…

Έχω εκπαιδεύσει τον εαυτό μου, όταν λειτουργώ ως δημόσιο πρόσωπο, παλιότερα ως κληρικός και τώρα ως εκπαιδευτικός, να διατηρώ και να εκφράζω τα ίδια συναισθήματα ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, και εμφάνισης των ανθρώπων με τους οποίους έρχομαι σε επαφή. Η συγκεκριμένη μαθήτρια είναι ένα εξαιρετικό άτομο από κάθε πλευρά και χαίρει της απόλυτης εκτίμησης και αγάπης μου. Σκεπτόμουν λοιπόν ότι αισθάνθηκα έτσι γιατί παρόλο που την εκτιμούσα πολύ δεν την διέκρινα από τα άλλα παιδιά και για μένα δεν ήταν φυσικό να της κάνω αυτό που λέμε το χατίρι.

Είναι όμως άραγε έτσι; Πράγματι έχω τα ίδια θετικά αισθήματα για όλα τα παιδιά του σχολείου, ή σχεδόν όλα, πλην όμως η εξαίρεση αυτή είναι άλλη ιστορία. Γρήγορα όμως θυμήθηκα δυο άλλες μαθήτριες σε άλλα τμήματα που με βάση αυτήν την αμεροληψία που (υποτίθεται ότι) φροντίζω να έχω, έκρινα ότι δεν έπρεπε να τις βάλω το άριστα. Ναι αλλά μέσα μου τρωγόμουν, δεν αναπαυόμουν, και, όπως κάνω σε ανάλογες περιπτώσεις, ρωτάω τους άλλους συναδέλφους μου. Καλά μου λένε αν δεν βάλεις σε αυτές το άριστα, σε ποιον θα το βάλεις, προφταίνεις να διορθώσεις τον βαθμό, διόρθωσέ τον. Δεν μπορείτε να φαντασθείτε με πόση χαρά τον διόρθωσα! Τι κι’ αν λογική έλεγε όχι, η καρδιά έλεγε ναι!

Τρία παιδιά που συνδυάζουν την επιμέλεια, την απόδοση, το ήθος αλλά κυρίως την προσωπικότητα. Σκέπτομαι: κέρδισαν πόντους στον αγώνα της ζωής, έτσι απλά, μόνο χάρη σε αυτήν την τελευταία. Μπορώ να πω με το χέρι στην καρδιά ότι αγαπώ περίπου το ίδιο όλα τα παιδιά, όλα είναι για μένα ίσα, αλλά προφανώς κάποια είναι …πιο ίσα! Χάρη στην προσωπικότητά τους.

Η προσωπικότητα, η αύρα που αποπνέει κανείς, είναι το ισχυρότερό του όπλο, το δυνατότερο ατού στον αγώνα της ζωής. Και όμως αυτήν την διάσταση της εκπαίδευσης ελκύει ελάχιστη προσοχή είτε από το σχολείο είτε από την οικογένεια. Είναι μεν φυσικό χάρισμα, αλλά επιδέχεται μεγάλης καλλιέργειας, και δεν άκουσα ποτέ κάποιον γονιό να στέλνει το παιδί του φροντιστήριο για να καλλιεργήσει την …προσωπικότητά του! Αν τύχει ένα παιδί να είναι προικισμένο έχει καλώς, αν όχι …ατύχησε!

Δεν είναι όμως αναγκαστικά έτσι, η προσωπικότητα καλλιεργείται και αναπτύσσεται. Και νομίζω ότι το μάθημα που διδάσκω, μαζί με κάποια άλλα, θα έπρεπε να έχουν αυτήν ακριβώς την στόχευση.

Μην με ρωτάτε τι συμβαίνει στην πραγματικότητα…

Ο Ύπνος του Μεσημεριού

Χθες πήγα για την πρώτη φετινή βουτιά. Αυτόνομη κατάδυση με μπουκάλες. Η βουτιά υπέροχη, αλλά διαδοχικά λάθη του καπετάνιου και ο …δαίμων της θάλασσας την γαρνίρισαν με αρκετή ταλαιπωρία. Γύρισα αργά το μεσημέρι σπίτι εξουθενωμένος με απόλυτη ανάγκη για λίγο ύπνο.

Αμ δε! Μόλις κλείνω τα μάτια, γυναικείες στριγκλιές, παιδικά ουρλιαχτά και ανδρικά χαχανητά μου κάνουν πόλεμο νεύρων. Δεν χρειάζεται να μιλήσω για τον λαχταριστό ύπνο, αυτός έγινε όνειρο ανοιξιάτικου μεσημεριού.

Η γειτονιά μου, μου αρέσει πάρα πολύ. Ένας λόγος είναι το πράσινο και η απόσταση που χωρίζει τις οικοδομές μεταξύ τους. Ξέρω τους δράστες, αλλά δεν τους έχω δει ποτέ! Μας χωρίζει μια σειρά από δένδρα και …μια τέντα. Όμως μέσα στην ησυχία του σαββατιάτικου μεσημεριού, τίποτα δεν μπορεί να εμποδίσει την εισβολή των χαχανητών στα ταλαίπωρα αυτιά μου. Ούτε διπλά τζάμια ούτε ηχομόνωση ούτε τίποτα άλλο…

Όλο το μυστικό είναι να μην θυμώσεις, η αν θυμώσεις να θυμώσεις για τα καλά και να φωνάξεις την αστυνομία. Αφού δεν μπορώ να το κάνω αυτό καλύτερα να μην θυμώσω. Ωραία δεν θυμώνω, αλλά αφού δεν κοιμάμαι …σκέπτομαι. Αυτοί οι άνθρωποι είναι μόνιμη πηγή φασαρίας σε μια ήσυχη κατά τα άλλα γειτονιά. Τι σόι άνθρωποι είναι αυτοί; πως είναι τόσο ανάγωγοι, πως είναι τόσο απολίτιστοι; Και τότε θυμήθηκα …την τέντα!

Από το μπαλκόνι μου μας χωρίζουν τα δένδρα, από τον δρόμο όμως η τέντα. Ξέρετε αυτές οι τέντες που είναι τόσο συνήθεις στην Αθήνα. Μονίμως κατεβασμένες όσο πιο χαμηλά γίνεται στις βεράντες των σπιτιών. Και αμέσως βρήκα την απάντηση. Για τους ανθρώπους αυτούς, απλά εμείς οι Άλλοι, δεν υπάρχουμε. Αυτοί οι άνθρωποι είναι γνήσιοι Έλληνες, σαν όλους αυτούς τους συμπολίτες μας που οδηγούν, μιλούν, πολιτεύονται, σκέπτονται ή ακόμα και γράφουν εργασίες και βιβλία, σαν να μην υπάρχουν Άλλοι. Και δεν εννοώ ξένους, όχι δεν υπάρχει κανείς εκτός από τον εαυτό τους ή έστω μερικούς δικούς τους.

Με διάφορους τρόπους, μεθόδους και τεχνάσματα βγάζουν από το οπτικό τους πεδίο όλους όσοι δεν είναι δικοί τους. Οι άνθρωποι αυτοί, όπως και τόσοι άλλοι συμπολίτες μας που με την συμπεριφορά τους ταλαιπωρούν όλους τους άλλους, δεν είναι ούτε ανάγωγοι, ούτε απολίτιστοι, απλά έχουν εκπαιδευτεί να μπορούν να αγνοούν, κατά βούληση και κατά περίπτωση, τους Άλλους, όποιοι και να είναι αυτοί.

Πως θα μπορούσε να γίνει αλλιώς, παρά μόνο εφόσον εμείς οι Έλληνες είμαστε φορείς ενός πολιτισμού που επιβιώνει εν πολλοίς στον χώρο της φαντασίας; Πως μπορεί να γίνει αλλιώς όταν ο άλλος διαψεύδει την περί του εαυτού μας ιδεατή εικόνα; Λέτε μια τέτοια γενικευμένη συμπεριφορά να μην έχει πολιτιστικές ρίζες;

Και ακολουθούν πιο σκληρά ερωτήματα, αλλά αυτά με άλλη αφορμή.

Συνέντευξη στο Άβατον ΙΙΙ

Πάντως, σε όλες τις εσωτερικές παραδόσεις διαγράφεται ένας σκοπός για τον άνθρωπο, πέρα από το να ζήσει απλώς, να κάνει παιδιά, να δουλέψει, να δημιουργήσει κοκ. Ένας σκοπός που έχει να κάνει με τη Θεότητα, την Ανώτατη Αλήθεια ή όπως αλλιώς το διατυπώνει κανείς. Το συμμερίζεστε αυτό;
Οτιδήποτε στο Χριστιανισμό ή εκτός αυτού, είναι δυνατόν στον πυρήνα του να έχει ένα αληθινό ψυχολογικής υφής στοιχείο. Ενδεχομένως, ο κάθε πολιτισμός να έχει τη δική του ονειρική γλώσσα και στο παρελθόν κατανοούσε αυτή την ονειρική γλώσσα με έναν απόλυτο τρόπο. Το πρόβλημα έγκειται, μονάχα σε αυτή την απολυτότητα.
Από τη στιγμή που εκλάβουμε την πτώση, την ενσάρκωση και άλλες διδασκαλίες του Χριστιανισμού ως ονειρικές εκφράσεις κάποιας άλλης, βαθύτερης ψυχολογικής πραγματικότητας, τότε αυτομάτως η χριστιανική διδασκαλία γίνεται ένας κήπος με πάρα πολλά όμορφα λουλούδια. Μπορεί κάποιος να τα πάρει, να τα χρησιμοποιήσει, κάποια να τα αφήσει, ή να τα πετάξει και κάποια να τα καλλιεργήσει και να τα αναπτύξει.
Αυτό μπορεί να το κάνει και με τις άλλες παραδόσεις. Αλλά ο καθένας θα είναι πιο αποτελεσματικός όταν ασχολείται με τον κήπο της δικής του παράδοσης. Έχω ήδη αναπτύξει και θα συνεχίσω να αναπτύσσω ένα φυσικό, νατουραλιστικό μοντέλο, το οποίο επιχειρεί την εξήγηση των διαφόρων παραδόσεων. Αυτό το μοντέλο, όπως το έχω σκεφτεί, μπορεί να δώσει μια ερμηνεία της ονειρικής γλώσσας όλων των θρησκευτικών παραδόσεων.

Αν δεχτούμε ότι ο συνηθισμένος άνθρωπος δεν είναι τέλειος αλλά κοιμάται, όπως αναφέρουν πολλές παραδόσεις, πόσο ασφαλείς μπορεί να είναι οι επιλογές του;
Ο άνθρωπος που κοιμάται δεν κάνει επιλογές. Όταν ξυπνήσει όμως, χρειάζεται κάποια κριτήρια για να κάνει τις επιλογές του. Το μοντέλο αυτό νομίζω ότι παρέχει τέτοια κριτήρια

Με άλλα λόγια, θα μπορεί κανείς να επιλέξει κάτι που κρίνει ότι του είναι χρήσιμο, για παράδειγμα, από το Χριστιανισμό και κάτι από το Βουδισμό, κι έτσι να κάνει τη δική του σύνθεση «σωτηρίας»;
Μπορώ να πω ναι, αλλά μπορεί να μη χρειαστεί τίποτα από όλα αυτά και να αρκεστεί στις γνώσεις, που του προσφέρουν οι ανθρωπιστικές επιστήμες και η επαφή του με την πραγματικότητα. Μπορεί να μη χρειαστεί να καταφύγω σε όλα «από λίγο», αλλά να δουλέψω με αυτό που έχω.

Ωστόσο, θα συμπεριλάβετε σε αυτό το μοντέλο και τις άλλες παραδόσεις. Θα είναι κάτι σαν μια νέα θρησκεία; Ένα νέο μοντέλο εξήγησης του κόσμου;
Όχι, δεν πρόκειται για κάποια νέα θρησκεία, αλλά για ένα μοντέλο εξήγησης του κόσμου, που περιλαμβάνει στοιχεία μεταφυσικής και προσπαθεί να δώσει απαντήσεις, στα μεταφυσικά ερωτήματα της Φυσικής. Είναι ένα φιλοσοφικό μοντέλο, που απαντά στα φιλοσοφικά ερωτήματα της σύγχρονης επιστημονικής γνώσης αλλά και στις βαθύτερες υπαρξιακές αναζητήσεις του ανθρώπου.

Ο Θεός, η αρχική «Πηγή» των πάντων, σύμφωνα με την παράδοση, έχει κάποια θέση στο φιλοσοφικό σας μοντέλο;
Από τη στιγμή που αυτή η Πηγή δεν μου δίνει σαφή και ξεκάθαρα στοιχεία για τον εαυτό της και ξέρω ότι με την επιστήμη δεν μπορώ να τη φτάσω, δεν έχει σημασία για μένα. Διότι ακόμα και αν μου δίνει στοιχεία, αυτά δεν φτάνουν ποτέ σε εμένα. Δεν έχω αποκλείσει το να υπάρχει κάτι, απλώς λέω ότι το να έχω μια ξεκάθαρα ορισμένη άποψη περί Αυτής, δεν έχει καμία «σωτηριολογική» σημασία. Δεν θα χαθώ, ούτε θα σωθώ αν πιστέψω ή δεν πιστέψω με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.
Ως άνθρωπος με περιέργεια, θέλω να ψάξω και να μάθω. Από τη μεταφυσική πλευρά έχει ενδιαφέρον να δω τι είναι ο Θεός, γιατί η μεταφυσική είναι μια γλώσσα, την οποία μπορώ να μοιραστώ με τους άλλους. Η Λύτρωση είναι ο σκοπός της ζωής μας, αλλά δεν έχει το νόημα που λέει η Εκκλησία.

Η έννοια της «Σωτηρίας» είναι κάτι που αφορά μόνο εσάς προσωπικά, ή εντάσσεται σε κάτι ευρύτερο;
Θεωρώ ότι είναι κάτι προσωπικό. Δεν είμαι προδιαγεγραμμένος να εξυπηρετήσω κάτι ευρύτερο. Αν όμως βρεθούμε διαφορετικοί άνθρωποι και ενώσουμε τις απόψεις μας, θα οδηγηθούμε σε μια κοινή δράση.
Η Ιστορία εξηγείται επαρκώς με τους κοινωνιολογικούς κανόνες ερμηνείας. Η πίστη στο ότι υπάρχει κάποιος εκεί πάνω, ο οποίος επεμβαίνει ώστε τα πράγματα να εξελίσσονται έτσι και όχι αλλιώς και μάλιστα η επέμβαση αυτή να γίνεται έτσι ώστε εγώ να μην την καταλαβαίνω, δεν έχει νόημα. Σαν μια ονειρική γλώσσα τη δέχομαι, αλλά ως οντολογική ερμηνεία όχι.

Στο βιβλίο σας λέτε ότι το ψέμα του χριστιανισμού καταρρέει σήμερα και ήδη κάνατε λόγο για ένα νέο μοντέλο, μια θεολογία εκτός χριστιανικής διδασκαλίας. Μάλιστα τονίζετε ότι ετοιμάζετε ένα νέο βιβλίο, όπου θα μιλάτε γι’ αυτή τη θεολογία και τη διέξοδο που θα προσφέρει σε σχέση με το αδιέξοδο του χριστιανισμού. Θα θέλατε να μας πείτε ποια είναι αυτή η διέξοδος;
Θεωρώ ότι αυτό το ψέμα έχει ήδη καταρρεύσει, απλά ακόμα δεν έχει γίνει απόλυτα συνειδητό. Καταρχήν η θεολογία υπήρξε πριν από τον Χριστό και τον Χριστιανισμό, κάποια στιγμή συνυπήρξε με αυτόν και θα συνεχίσει να υπάρχει όταν εξαφανιστεί ο Χριστιανισμός.
Στο νέο βιβλίο μου θα αναφέρομαι στο πρόβλημα του Θεού και στο πρόβλημα του ανθρώπου. Δηλαδή, το αν έφτιαξε κάποιος τον κόσμο, αν έχει κάποιο προορισμό ο άνθρωπος, αν υπάρχει κάποιος που μας κατευθύνει και μας φροντίζει. Η διέξοδος θα έρθει με τον εξής τρόπο: Εφόσον έχω ένα εργαλείο, το οποίο μου δίνει εξηγήσεις και ταυτόχρονα ψυχική άνεση, μπορώ να πάρω από το παρελθόν ό,τι μου χρειάζεται, και να αφήσω τα υπόλοιπα χωρίς ενοχές. Έχω λοιπόν ένα στέρεο σύστημα αντιλήψεων και με αυτό κάνω τις επιλογές μου.

Τέλος, μια προσωπική ερώτηση. Για χρόνια ήσασταν ιερωμένος. Το 2006 αποχωρήσατε από την Εκκλησία. Πώς νιώθετε έξω από το Σχήμα;
Νιώθω σαν 20χρονος που βγήκε στον κόσμο. Το Σχήμα μπορεί να λειτουργεί πάρα πολύ καλά σαν εξουσία αλλά καταστρέφει τους κληρικούς. Προσωπικά, νιώθω σαν να αρχίζω τη ζωή ξανά, σε μια προχωρημένη ηλικία και τη συνεχίζω από εκεί που την άφησα πριν από πολλά χρόνια.