Έφαγα κεραμίδα στο κεφάλι! Ο κακεντρεχής παρατηρητής θα μου πει, μα αφού την περίμενες, τι διαμαρτύρεσαι; Δεν διαμαρτύρομαι, εκφράζω την έκπληξη, αλλά και την βαθειά μου θλίψη.
Ποια είναι η κεραμίδα; Το άρθρο του κ. Γιανναρά στην Καθημερινή της περασμένης Κυριακής! Στην διεύθυνση http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_228_06/09/2009_328243 μπορείτε να το διαβάσετε ολόκληρο, αλλά αυτό που είναι κεραμίδα είναι το τελευταίο μέρος του που το παραθέτω:
«Θα μπορούσε επομένως να συμπεράνει κανείς ότι το πολιτικό όραμα του Αχμέτ Νταβούτογλου για την Τουρκία θα αποκτούσε ρεαλιστική βάση, με τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
Πρώτον, αν συνειδητοποιηθεί από τους φορείς του οράματος ότι η οθωμανική («αυτοκρατορική») προοπτική της Τουρκίας είναι ασυμβίβαστη με τον εκδυτικισμό της, άρα και με τον κεμαλισμό, τα δυτικά ιδεολογήματα περί «λαϊκού» (άθρησκου) κράτους. Τα τελευταία χρόνια η πλειονότητα του λαού μοιάζει να συνειδητοποιεί αυτή την αλήθεια.
Δεύτερη προϋπόθεση: Ο κοινός άξονας πολιτιστικής ενότητας (και πολιτικής συνύπαρξης) των λαών, της άλλοτε οθωμανικής επικράτειας να αναζητηθεί όχι στη θρησκεία του Ισλάμ, αλλά στη λαϊκή κουλτούρα της Ανατολής: Στους μακραίωνες ειθισμούς να βεβαιώνεται η αλήθεια στις διαπροσωπικές σχέσεις και όχι με αναζήτηση ατομοκεντρικών βεβαιοτήτων. Η «πίστη» κάθε λαού μπορεί να διαφέρει, αλλά τη συν-εννόηση ξέρει η Ανατολή να τη βασίζει στην κοινή αίσθηση του «ιερού» και, κυρίως, στην προτεραιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων: στην ανθρώπινη «χαρά» της κοινωνίας – στους αντίποδες της αναγκαστής υποταγής σε κάποια «πολιτική» ορθότητα.
Τρίτον, να λειτουργήσει η Ελλάδα ως πολιτισμικός (άρα και πολιτικός) καταλύτης δημιουργικής συμπόρευσης αυτής της μετα-βυζαντινής Ανατολής (υπό τη Νεο-οσμανική ηγεσία) με τη μετα-ρωμαϊκή Δύση (υπό την ηγεσία των Βρυξελλών). Η Δύση διεκδικεί τη συνέχεια του αρχαιοελληνικού κληροδοτήματος, η Τουρκία τη συνέχεια του Βυζαντίου. Η υπαγωγή του σημερινού Ελλαδισμού υπό την οθωμανική επιρροή με παράλληλη τη μετοχή του στην Ευρωπαϊκή Ενωση, θα ήταν ίσως η τελευταία ευκαιρία να επανέλθει, με ενεργό μετοχή, στο ιστορικό γίγνεσθαι ο Ελληνισμός.
Αν διέσωζε ελληνικότητα το ελλαδικό κρατίδιο.»
Δεν θα σχολιάσω την ουσία. Ας την κρίνει ο αναγνώστης. Θα μιλήσω για τον δικό μου πόνο. Είχα πλήρη επίγνωση ότι ο κ. Γιανναράς, αυτό που λέμε, έχανε στροφές εδώ και καιρό. Και δεν εννοώ τις εκτιμήσεις, τις αξιολογήσεις ή τις προτιμήσεις του αλλά τον τρόπο που χρησιμοποιεί τον λογισμό, την λογική σκέψη. Οι συλλήψεις που είχε πριν από τριάντα και χρόνια, στην εποχή τους ήταν πρωτοποριακές, αλλά σήμερα πια έχουν χάσει κάθε νόημα. Οι έννοιες όπως πρόσωπο, σχέση, φύση, ελευθερία, δεν μπορούν να κατανοούνται σήμερα με τον τρόπο της δεκαετίας του 60. Ή έπρεπε κανείς να τις αφήσει πίσω του ή να τις επανανοηματοδοτήσει. Ο κ. Γιανναράς δεν έκανε τίποτα από τα δύο και συνεχίζει να μιλά σαν να μην συνέβη τίποτα. Για μένα το τέλος είναι προδιαγραμμένο.
Κάποιος έγραφε για τον κ. Γιανναρά (δεν θυμάμαι ποιος, κάποιος που γράφει συστηματικά στην Καθημερινή) Τι κρίμα να πάει έτσι τόσο ταλέντο! Για μένα λοιπόν αυτό το κείμενο είναι η ληξιαρχική πράξη θανάτου του κ. Γιανναρά ως συγχρόνου στοχαστή…
Και τι με κόφτει εμένα; Δεν είναι μόνο ότι και εγώ ήμουν μέχρις ενός σημείου πνευματικό παιδί του. Όχι τρομάζω και πονώ σαν να έφαγα τούβλο γιατί νοιώθω πόσο αδυσώπητη είναι η ζωή απέναντι σε αυτόν που αρνείται την εξέλιξη. Και ο μεν κ. Γιανναράς ως “αποθανών” δεδικαίωται, αλίμονο όμως σε μας τους ζώντες. Αν πάψουμε να αλλάζουμε, αν πάψουμε να εξελισσόμαστε, θα πεθάνουμε πριν πεθάνουμε, και εγώ θα πρέπει να ομολογήσω ότι θα ήθελα να ζω …μέχρι να πεθάνω!
Νομίζω ότι ο Χρήστος Γιανναράς απ'την αρχή βάλθηκε να υποστηρίξει μια χαμένη υπόθεση. Έπρεπε σώνει και καλά να σωθεί "κάτι" από την θεολογία της Ορθοδόξου Εκκλησίας, γιατί η "Ζωή" την είχε θέση στην άκρη υιοθετώντας ένα πιετιστικό μοντέλο (σχεδόν καθόλου θεολογία, επικέντρωση στην ηθική). Σ' αυτήν του την προσπάθεια χρησιμοποιήσε τον υπαρξισμό και διατύπωσε κάποιες ενδιαφέρουσες ιδέες, οι οποίες με την ορθοδοξία είχαν πολύ λίγη σχέση. Τους ανήσυχους πιστούς ανθρώπους, αλλά και κάποιους ευαίσθητους αριστερούς αυτό τους ενθουσίασε. Οι συντηρητικοί τον καταδίκασαν φυσικά. Όμως δυστυχώς η σκέψη του δεν εξελίχτηκε. Δεν μπόρεσε, δεν θέλησε να κάνει μια γενναία κριτική της Ορθοδοξίας και να προτείνει κάτι άλλο ολοκληρωμένο. Γι' αυτό και ξέπεσε σε αυτές τις ανοησίες των επιφυλλίδων. Νομίζω ότι αυτό ήταν αναμενόμενο. Ξεκίνησε μια προσπάθεια χωρίς να πατήσει στο χώμα της ιστορίας. Ήταν μια αυθαίρετη κατασκευή από την αρχή.
ΑπάντησηΔιαγραφήΥ.Γ.
Λέω να γράφω στην δημοτική από 'δω και πέρα.
Καλησπέρα,
ΑπάντησηΔιαγραφήΑρχικά να πω οτι η φωτογραφία της ανάρτησης είναι πραγματικά υπέροχη.
Η αλήθεια είναι οτι ο κ.Γιανναράς μου φαίνεται εδώ και κάμποσο καιρό όχι μόνο αφόρητα προβλέψιμος, αλλά και υπερβολικά κολλημένος σε μια πραγματικότητα που δε νομίζω οτι υπήρξε ποτέ (τουλάχιστον όπως μας την περιγράφει). Η ελληνικότητα έχει χαθεί, ο έλληνας δεν παράγει πια "ιλιγγιώδη κατορθώματα πολιτισμού" και άλλα τέτοια όμοια λες και ο ελληνισμός του π.χ. 16ου αιώνα έχει περισσότερα επιτεύγματα απο αυτον του 20ου. Το θέμα όμως της ανάρτησης δεν είναι εδώ.
Το κλειδί για μένα είναι το εξής: Μπορείς να περιμένεις εξέλιξη απο εναν άνθρωπο 70+ χρονών? Μήπως είναι στις προδιαγραφές μας να μην εξελισσόμαστε επι της ουσίας απο ενα σημείο και μετά? Και μήπως για αυτό πεθαίνουμε?
Φέρνω στο νου μου εναν άλλο σύγχρονο Έλληνα διανοούμενο που έχω παρακολουθήσει στενά,ίδιας γενιάς αλλα διαφορετικού υποβάθρου, το Νίκο Δήμου. Εξέλιξη ουσιαστική στη σκέψη του δεν έχω εντοπίσει τα τελευταία 10 χρόνια. Δεν το αναφέρω ως μειονέκτημα αναγκαστικά. Απλά μήπως είναι αναπόφευκτη μια τέτοια τροπή στη ζωή μας?
Αρσενιε, μηπως μπορειτε να μας εξηγησετε λιγο περισσοτερο σε ποια σημεια βλεπετε "προβληματικό" το συλλογισμό του κ.Γιανναρά.Εννοώ και επί της ουσιας και επί της "μορφης".
ΑπάντησηΔιαγραφήευχαριστώ
@Γιάνης Τσίνος
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ Δήμου τα τελευταία χρόνια δημιούργησε το σημαντικότερο πνευματικό του έργο, τα blogs του. Το ότι υπήρξε συνεπής στις δυτικές και προοδευτικές του αντιλήψεις, δε σημαίνει πως έμεινε στάσιμος. Εξέλιξη δε σημαίνει να αλλάζεις ριζικά αντιλήψεις κάθε πέντε χρόνια. Άλλωστε, ο Γιανναράς έπρεπε να αλλάξει αντιλήψεις γιατί τα πράγματα τον ξεπέρασαν. Ο Δήμου πάντα βρισκόταν στην αιχμή των πραγμάτων και τουλάχιστον μέχρι σήμερα δεν έχει ξεπεραστεί η σκέψη του από την πραγματικότητα!
@Ζηνάς
ΑπάντησηΔιαγραφήΝα πούμε την αλήθεια, μου άρεζαν ...τα αρχαία σου!
Οι παρατηρήσεις σου μου φαίνονται πολύ σωστές. Όλη η θεολογία του Γιανναρά ήταν μια διανοητική κατασκευή, δυσνόητη και εντυπωσιακή, αλλά μακράν της ιστορίας.
@ Γιάννης Τσίνος
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο να μπορεί κανείς να ανανεώνεται διαρκώς είναι θέμα προσωπικό στοιχήματος και δεν νομίζω ότι η ηλικία είναι το καθοριστικό στοιχείο. Για τον μέσο άνθρωπο η εξέλιξη σταματά ...στην μέση, αλλά ο Γιανναράς δεν είναι μέσος άνθρωπος.
Η δική μου ερμηνεία είναι παράλληλη με αυτά που γράφει ο Ζηνάς. Θέλησε να ζωογονήσει ένα κλειστό σύστημα χωρίς να το "ανοίξει". Δεν θεωρώ ότι "φταίει" ο ίδιος ως άνθρωπος, αλλά το ιδεολόγημα που υπερασπίζεται.
Πάντως η αλλαγή δεν είναι θεμιτή για ...την αλλαγή. Αλλάζει κανείς όταν υπάρχει λόγος για να αλλάξει. Άλλες φορές η αλλαγή είναι ενδογενές στοιχείο μιας ιδεολογίας και έτσι δεν φαίνεται σαν κάτι το ξεχωριστό. Εδώ κατά την γνώμη μου εμπίπτει ο Νίκος Δήμου.
@ π. Δημήτριος
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτο εν λόγω άρθρο όλοι οι συλλογισμοί του κ. Γιανναρά είναι λανθασμένοι. Και το ισλάμ έχει οντολογία και παρήγαγε πολιτισμό και δεν μπορεί κανείς να έχει διαφορετική οντολογία και κοινή γνωσιολογία και δεν υπάρχει κοινή κουλτούρα της Ανατολής και πάνω από όλα ο ελληνισμός έχει αυτοτελή θέση στον σύγχρονο κόσμο, αρκεί να απαλλαγεί από τις καταστροφικές ιδέες που κρύβονται πίσω από τα ιδεολογήματα τύπου Γιανναρά, ιδεολογήματα που προβάλουν τον κοινοτισμό ως αντίδοτο στην Δύση...
Όμως άς έχουμε την αίσθηση του μέτρου. Εδώ μόνο αφορμές για σκέψεις μπορούμε να ανταλλάσσουμε. Τα θέματα αυτά είναι πολύ σοβαρά για να συζητιούνται ...στα σοβαρά σε μπλόγκ!
@ Ανδρέας
ΑπάντησηΔιαγραφήΠολύ σωστές παρατηρήσεις!
Εμένα πάλι μου φαίνεται ότι εδώ έχουμε μια περίπτωση αυτού που ανέφερα σε άλλο σχόλιο. Ότι πρέπει να βλετιωθούμε στο να ακούμε ακόμα και αυτούς με τους οποίους διαφωνούμε έντονα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕγώ δεν είμαι πνευματικό παιδί του Γιανναρά αλλά μου αρέσει το ότι έχει κινηθεί σε προβληματισμούς που και εμένα με ενδιαφέρουν. Επίσης καταλαβαίνω (αν και δεν γνωρίζω καλά την ανθρωπογεωγραφία αυτής της περιοχής) ότι υπάρχουν και άλλοι έλληνες στοχαστές που κινούνται σε κοντινά θέματα με τον Γιανναρά ή έχοντας απόψεις που παρουσιάζουν "οικογενειακές συγγένειες" με τις δικές του.
Πολλοί απο αυτούς αναζητούν παραλλαγές στον αστερισμό κοινωνιών που μας δίνει η Δύση. Αυτό δεν το κρύβουν.
Τώρα σχόλια που άκουσα:
" Οι συλλήψεις ...σήμερα πια έχουν χάσει κάθε νόημα."
"ο μεν κ. Γιανναράς ως “αποθανών” δεδικαίωται"
"ξέπεσε σε αυτές τις ανοησίες των επιφυλλίδων."
Δηλαδή απαξίωση του άλλου ως συνομιλητή.
Εγώ από αυτό ακούω κάτι σαν "όλος αυτός ο τρόπος προσέγγισης (όχι μόνο ο Γιανναράς αλλά και οι σαν κι αυτόν) είναι λάθος, ξεπερασμένοι, καταστροφικοί". (σαν κυνήγι μαγισσών μου ακούγεται)
Θα αναφερθώ στο στυλ (στο ύφος λόγου που επιλέγει κανείς) και όχι τόσο στο περιεχόμενο:
Μιλώντας έτσι γίνεστε μέρος του προβλήματος και όχι της λύσης του. Γεμάτη είναι η Ελλάδα από ανθρώπους που "ξέρουν" πως ένα μεγάλο μέρος των συμπατριωτών τους είναι με κάποιο τρόπο ελατωματικοί (ή σκοτισμένοι). Πολύ λιγότεροι βοηθούν σε ουσιαστικές συζητήσεις συνάντησης μεταξύ ανθρώπων διαφορετικών απόψεων.
Σε ποιούς θέλετε να ανοίκετε;
@Βασίλης Κόλλιας
ΑπάντησηΔιαγραφή"Ότι πρέπει να βλετιωθούμε στο να ακούμε ακόμα και αυτούς με τους οποίους διαφωνούμε έντονα."
Νομίζω ότι καλόν θα ήταν να το εφήρμοζες εσύ πρώτα!
Γιατί έχω διαρκώς την εντύπωση ότι δεν διαβάζεις αυτά που γράφω... Και έχω ξεκαθαρίσει ότι ούτε κριτική κάνω ούτε διάλογο επιζητώ σε αυτό το μπλογκ, με την έννοια ότι δεν γράφω δοκίμια, αλλά σκέψεις και αισθήματα.
Αν ήθελα να κάνω κριτική στον Γιανναρά ή να επιζητήσω διάλογο μαζί του θα έγραφα άλλα. ίδιος όμως δεν διαλέγεται με κανένα οπότε δεν θα είχε κανένα νόημα κάτι τέτοιο.
Επειδή λοιπόν ο κ. Γιανναράς δεν συνομιλεί με κανένα, δεν σημαίνει ότι δεν δικαιούμαστε να έχουμε άποψη για τις ...απόψεις του ή ότι δεν δικαιούμαστε να τις λέμε.
Αυτό που δεν δικαιούμαι είναι να λέω "δεχθείτε ότι ο κ. Γιανναράς είναι π.χ. ξοφλημένος επειδή σας το λέω εγώ!"
Δεν ισχυρίζομαι κάτι τέτοιο και γιαυτό δεν καταλαβαίνω γιατί διαρκώς μου ...επιτίθεσαι!
Δεκτή η διευκρίνηση. Άλλωστε το ότι δημοσιεύεις σχόλια κριτικά στη θέση σου σε τιμά.
ΑπάντησηΔιαγραφήΘα διαβάζω λοιπόν τα σχόλιά σου στο blog με την οπτική που προτείνεις και θα στέλνω σχόλια με μια ανάλογη διάθεση
Να προσθέσω και εγώ την εκτίμησή μου για τις εξαιρετικές φωτογραφίες σου
ΥΓ Για το με ποιον διαλέγεται η όχι ο Γιανναράς εγώ δεν γνωρίζω. Δεν τον ξέρω προσωπικά.
@Βασίλη Κόλλια
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο ότι δεν διαλέγεται με κανένα ο Γιανναράς το συνάγω από τα γραπτά του και από κάποιες προσωπικές εμπειρίες.
Συγγνώμη
ΑπάντησηΔιαγραφήΑλλά δεν είναι ολοι σε θέση και προπαντος εσεις κ. Μεσκο να κρίνεται τον κ. Γιανναρα.