Η πανσέληνος του φετινού Αυγούστου
Συνέχεια από την προηγούμενη ανάρτηση
Το Μυστήριο του Σύμπαντος
Αν τα παραπάνω έχουν κάποια βάση, τότε μας οδηγούν σε δύο πολύ σημαντικές παρατηρήσεις. Η θεμελίωση των όντων στην άρρητη φυσική πραγματικότητα (ΑΦΠ) είναι καθολικό χαρακτηριστικό. Αν ονοματίσουμε το τμήμα των όντων που “βρίσκεται” στην ΑΦΠ ψυχή, τότε τα πάντα έχουν ψυχή, δηλαδή οδηγούμαστε σε ένα είδος πανψυχισμού. Τα ειδικά θεολογικά χαρακτηριστικά του πανψυχισμού είναι θέμα που πρέπει να επεξεργαστούν οι θεολόγοι των θρησκειών και κάποιες νύξεις θα κάνουμε στην συνέχεια. Τώρα θα δούμε κάποιες πρακτικές συνέπειες ανεξάρτητες από τυχόν θεολογικές ερμηνείες.
Κάθε άνθρωπος έχει αυτήν την “ψυχή” την οποία μπορεί να την βιώνει, δηλαδή να την αισθάνεται και αυτή η “ψυχή” έχει μη τοπικά δηλαδή υπερβατικά χαρακτηριστικά. Η υπερβατική, πολλές φορές την καλούμε μεταφυσική ή υπερφυσική, εμπειρία είναι εξ ορισμού ανοικτή για τον καθένα, ακόμα και για τα ζώα. Την εμπειρία αυτήν την ονοματίζουμε με διάφορα ονόματα, όπως ένστικτο, διαίσθηση, θαύμα και την αποδίδουμε σε διάφορες αιτίες, που όμως τελικά δεν είναι τίποτα άλλο παρά ο τρόπος που δομείται η φυσική πραγματικότητα, το σύμπαν και για τον λόγο αυτό μου φαίνεται προτιμητέος ο όρος το Μυστήριο του Σύμπαντος.
Το Μυστήριο αν και είναι ανοικτό για τον καθένα όμως είναι πρόδηλο ότι δεν το βιώνουν όλοι με τον ίδιο τρόπο, και οι διαφοροποιήσεις είναι τόσο έντονες, από άνθρωπο σε άνθρωπο, από εποχή σε εποχή και από κουλτούρα σε κουλτούρα που μοιάζουν οι εμπειρίες αυτές των ανθρώπων να μην σχετίζονται μεταξύ τους. Οι έντονες διαφοροποιήσεις, δηλαδή η μη συστηματικότητά τους είναι και ο λόγος που για την πλειοψηφία των επιστημόνων δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο επιστημονικής έρευνας.
Υπάρχουν όμως δύο χαρακτηριστικά της ΑΦΠ που εξηγούν επαρκώς την αβεβαιότητα των εμπειριών. Και είναι αφενός μεν ο κβαντικός χαρακτήρας του πεδίου που μεταφέρει την ενέργεια και τα χαρακτηριστικά της ΑΦΠ ο οποίος εμπεριέχει μια τυχαιότητα που στην καθημερινότητά μας εξαλείφεται αλλά στο φυσικό υπόβαθρο είναι υπαρκτή. Πολύ περισσότερο ενεργό είναι το δεύτερο χαρακτηριστικό που είναι η πολυπλοκότητα. Πράγματι στα ανθρώπινα και όχι μόνο βιώματα είναι πέραν αμφισβήτησης καθοριστικός ο ρόλος του εγκεφάλου ο οποίος είναι ένα εξαιρετικά πολύπλοκο σύστημα γεγονός που εξαφανίζει κάθε πιθανότητα συστηματικής και ομοιόμορφης επανάληψης των νοητικών φαινομένων. Ο ψυχικός κόσμος μπορεί να μελετηθεί μόνο στατιστικά.
Το βίωμα λοιπόν της σχέσης μας με την ΑΦΠ έχει καθαρά πιθανοκρατικό χαρακτήρα. Δηλαδή μια ολόκληρη γκάμα βιωματικών δυνατοτήτων είναι προσβάσιμη από όλους, όμως, η ζωή μας φανερώνει ότι για τον καθένα οι πιθανότητες υλοποίησης είναι διαφορετικές. Η διαφορετικότητα αυτή λογικά, με κριτήριο το ξυράφι του Όκαμ, πρέπει να έχει ως βάση την γονιδιακή δηλαδή την βιολογική διαφορετικότητα μεταξύ των ανθρώπων. Όπως όμως και σε κάθε άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα, μεγάλο ρόλο πρέπει να παίζει η δραστηριότητα του υποκειμένου ανθρώπου, δηλαδή η άσκηση. Ανάλογα λοιπόν με τα γονίδια αλλά και την άσκηση-εξάσκηση οι άνθρωποι βιώνουν με μια ποικιλία τρόπων τον υπερβατικό χαρακτήρα της ΑΦΠ. Και έχει ενδιαφέρον να αναλύσουμε περισσότερο την ποικιλία των βιωμάτων κάτω από την οπτική της ύπαρξης της ΑΦΠ.
Η ΑΦΠ επειδή είναι κάτι το εξαιρετικά πολύπλοκο μπορούμε να κατανοήσουμε, να βιώσουμε και να αισθανούμε μόνο ένα τμήμα της, κάθε φορά, ανάλογα με την οπτική που την προσεγγίζουμε. Μπορούμε λοιπόν να κάνουμε κάποιες διακρίσεις: Οι άνθρωποι την βιώνουμε είτε με ένα εντελώς προσωπικό θα λέγαμε κρυφό τρόπο είτε φανερά μπροστά σε άλλους. Στην πρώτη κατηγορία βιωμάτων θα πρέπει να εντάξουμε τα θρησκευτικού τύπου βιώματα, στην δεύτερη τα βιώματα τα σχετιζόμενα με την τέχνη, τον αθλητισμό, τις επιστήμες κλπ. Τα πρώτα εφόσον είναι βαθιά προσωπικά είναι πιο υποκειμενικά και επηρεάζονται περισσότερο από την κουλτούρα στην οποία ζει ο άνθρωπος. Αντιθέτως τα δεύτερα είναι πιο εξωτερικά και έχουν ένα μπορεί να πει κανείς αντικειμενικό χαρακτήρα. Στην συνέχεια θα αναφερθούμε σε κάποια ενδεικτικά παραδείγματα.
Στον αθλητισμό η βιωματική ύπαρξη της ΑΦΠ είναι πλέον φανερή από οπουδήποτε αλλού, όμως συνήθως δεν την αναγνωρίζουμε ως τέτοια γιατί την καλύπτουμε με τους προαναφερθέντες όρους όπως χάρισμα, ταλέντο, ένστικτο κλπ. για να εξηγήσουμε το γεγονός ότι ο αθλητής, και ειδικά ο πρωταθλητής βιώνει μια διαστολή του χρόνου και του χρόνου και πετυχαίνει αυτό που για τους άλλους είναι αδύνατο. Για τον λόγο αυτό ο αθλητής τιμώταν σχεδόν ως θεός από τους αρχαίους χρόνους. Η διαρκής εξάσκηση είναι αυτή που αυξάνει τις πιθανότητες να ελέγξει ακριβώς αυτό, τον χώρο και τον χρόνο.
Με τον πλέον αισθητό τρόπο αυτό είναι εμφανές στο άθλημα του μπάσκετ, όπου συχνά βλέπουμε ένα αθλητή να πετυχαίνει καλάθι κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες. Η πιθανότητα αυτό να είναι τυχαίο γεγονός θεωρείται πολύ μικρή, όχι όμως μηδενική. Για τον λόγο αυτό και ένας εντελώς αρχάριος μπορεί, εξαιρετικά σπάνια από τύχη, να έχει επιτυχία. Ο σπουδαίος αθλητής δεν εξαρτάται τόσο από την τύχη, έχει μια εσωτερική επαφή με το καλάθι, μια επαφή που είναι εξαιρετικά ευαίσθητη ειδικά όταν η προσοχή του δεν είναι κατάλληλα προσανατολισμένη. Από αυτό το γεγονός στο μπάσκετ, αλλά και στα άλλα ομαδικά αθλήματα φανερώνεται η δυνατότητα μη τοπικής, αλλά “εσωτερικής” επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπινων νόων. Η ίδια ομάδα την μια στιγμή είναι εξαιρετικά συντονισμένη και αποτελεσματική και την άλλη μπορεί κάτι να συμβεί να αποσυντονιστεί πλήρως και να έρθει η ήττα. Στον αθλητισμό και ειδικά στον ομαδικό φανερώνεται πλήρως η λειτουργικότητα της σχέσης νου εγκεφάλου και η επαφή του νου με την ΑΦΠ.
Αν στον αθλητισμό όλα αυτά συμβαίνουν δημοσίως, το θρησκευτικό βίωμα είναι υπόθεση βαθιά προσωπική, ιδιαίτερη που όμως εξαρτάται στενά από την κουλτούρα της κοινότητας ή και της κοινωνίας. Και αυτό γιατί αυτή καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο ο μέσος άνθρωπος προσλαμβάνει, ερμηνεύει και εξηγεί το βίωμα. Εδώ συμβαίνει ένας κύκλος ανάδρασης. Η κοινωνία ερμηνεύει το βίωμα και δημιουργεί την θρησκεία και η θρησκεία αναπτύσσει την κουλτούρα της κοινωνίας προς ορισμένες κατευθύνσεις οι οποίες με την σειρά τους ενισχύουν συγκεκριμένους τρόπους άσκησης, εξάσκησης και εν τέλει βίωσης του υπερβατικού χαρακτήρα της ΑΦΠ.
Μέσα από αυτόν τον κύκλο ανάδρασης αναπτύσσεται μια θεολογία που είναι μεν στενά δεμένη με την κουλτούρα της κοινωνίας χωρίς να υπάρχει όμως η επίγνωση ότι εκφράζει μια μερική βίωση και γνώση της ΑΦΠ. Έτσι η θεολογία της κάθε κοινωνίας έχει την αίσθηση του όλου εκεί που η κοινωνία βιώνει το μερικό. Η προβληματικότητα της κατάστασης είναι έκδηλη και έχει βιωθεί πολλαπλώς μέσα στην ιστορία. Διαμάχες συγκρούσεις συχνά αιματηρές, διαιρέσεις, αντιπαλότητες και άλλες πολλές αρνητικές καταστάσεις οφείλονται στην αυθαίρετη επέκταση του μερικού σε γενικό. Συμπτώματα που είναι στενά συνδεδεμένα με την μονοθεϊστική εκδοχή της θεότητας και που βέβαια οδηγούν αναπότρεπτα στην απαξίωση της θεολογίας ενώ αντιθέτως θάλλει η θρησκεία.
Η θεολογία από δημιουργική αλλά και πειστική έκφραση, ερμηνεία και νοηματοδότηση του θρησκευτικού βιώματος, συχνά το απαξιώνει και μετατρέπεται σε αμυντική λειτουργία ρευμάτων του παρελθόντος και για να επιβιώσει χρησιμοποιεί τεχνηέντως την αοριστολογία και υπεκφυγή παίζοντας με τις λέξεις από τις οποίες στερεί το σαφές νόημα.
Πέρα από όλα αυτά υπάρχει μια πολύ ενδιαφέρουσα πτυχή στο υπό συζήτηση θέμα. Το ότι η ΑΦΠ είναι μη τοπική σημαίνει κάπως απλουστευμένα, αλλά όχι λανθασμένα, ότι όλα είναι όλα μαζί. Είναι λογικά αναμενόμενο αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει κάποιου είδους αλληλοεπίδραση όλων με όλα, όμως εντέλει μόνο κάποιες από αυτές τις αλληολεπιδράσεις έχουν σημασία για εμάς. Αυτή η παρατήρηση ανοίγει μια ερμηνευτική δυνατότητα της αλληλοεπίδρασης του ανθρώπινου ψυχικού κόσμου ακόμα και με τα άψυχα αντικείμενα. Ιερά αντικείμενα, ιεροί τόποι, αίσθηση ριζώματος σε ένα τόπο, αγάπη της πατρίδας, ενθύμια μεγάλης αξίας μεταφέρονται πλέον από τον χώρο των προλήψεων και προκαταλήψεων στον χώρο της επιστημονικής έρευνας, όχι μόνο με στατιστικές μεθόδους αλλά και με τα εργαλεία της φυσικής ή και της πληροφορικής.
Συμπεράσματα
Η Κβαντική Θεωρία Πεδίου μας αποκαλύπτει ότι η υλική μας υπόσταση είναι μη υλική και έχει πεδιακό χαρακτήρα. Οι Μεγάλες Ενοποιημένες Θεωρίες υποθέτουν την ύπαρξη ενός άλλου επιπέδου ύπαρξης, θα λέγαμε βαθύτερου, το οποίο δεν έχει τα κλασσικά τοπικά και χρονικά χαρακτηριστικά. Η νευροβιολογική έρευνα μας αποκαλύπτει την στενότατη σχέση του ψυχικού κόσμου με τις βιοχημικές διεργασίες του εγκεφάλου, χωρίς όμως να μπορεί να τις ταυτίσει με αυτές. Αυτό συνεπάγεται την ύπαρξη ενός άλλου δομικού συμπαντικού υποστρώματος που επίσης δεν έχει χωρικά και χρονικά χαρακτηριστικά. Η με κάποιον τρόπο σύνδεση των δύο επιπέδων μας οδηγεί στην ιδέα της ύπαρξης μιας εκτεταμένης φυσικής πραγματικότητας την οποία μπορεί και βιώνει εσωτερικά ό κάθε άνθρωπος.
Η ύπαρξη της ΑΦΠ μας παρέχει ισχυρά ερμηνευτικά εργαλεία που μας επιτρέπουν να διαβάσουμε με νέο μάτι την εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού, της θρησκείας, του αθλητισμού αλλά και της προσωπικής ιστορίας του καθένα μας. Βιώματα, συμπεριφορές και δράσεις που ήταν εκτός της επιστημονικής έρευνας τις τελευταίες δύο δεκαετίες γίνονται αντικείμενα διερεύνησης όχι μόνο στατιστικά αλλά και με τα εργαλεία της φυσικής, της νευροβιολογίας και της πληροφορικής, φωτίζοντας ή καλύτερα θέτοντας σε πιο ακριβή πλαίσια την επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης.
Παρά ταύτα το ερώτημα της ακριβούς μοντελοποίησης της διεπαφής νου και εγκεφάλου φαντάζει τόσο μακρινό όσο και πριν από τις εξελίξεις αυτές.
