Slumdog Millionaire

Είδαμε το Slumdog millionaire, μου πέταξε μια μέρα πριν από καιρό ένα παιδί στην τάξη, ήταν πολύ καλό, να το δείτε και εσείς! Δεν θυμάμαι ποιο παιδί ήταν, δεν θυμάμαι καν αν ήταν αγόρι ή κορίτσι. Το μόνο που θυμάμαι ήταν ο τόνος της φωνής. Είχε αίσθημα είχε βάθος, θα έλεγα πόνο. Μου έκανε εντύπωση γι’ αυτό και το θυμάμαι. Κάποια στιγμή την βρήκα την ταινία και την κατέβασα και αυτές τις μέρες την είδα. Θυμήθηκα την φωνή και τα αισθήματα που μετέφερε και τα αισθάνθηκα και εγώ, μόνο κατά πολύ ενισχυμένα καθώς προστέθηκαν στον ανάμνηση του Ματωμένου Διαμαντιού, του Hotel Rwanda, του Επίμονου Κηπουρού, της Βαβέλ και εγώ δεν ξέρω τι άλλου…

Θυμάστε για τον “χοντρό” δύτη που σας έλεγα τις προάλλες. Όταν τον ξανασυνάντησα, εξεπλάγην. Είχε “αδυνατήσει” κατά πολύ! Δηλαδή εμένα μου φαινόταν πολύ λιγότερο χοντρός από πριν… Όταν το κατανόησα αναφώνησα, από μέσα μου βέβαια: αμαρτία ομολογημένη, συγχωρεμένη! Πράγματι δεν μπορείτε να φαντασθείτε πόση δύναμη έχει η ομολογία της αμαρτίας! Άνθρωπος που δεν ομολογεί τις αμαρτίες του είναι και αποτυχημένος και μονίμως δυστυχής.

Μην νομίζετε ότι αυτό το ξέρουν και το αξιοποιούν μόνο οι …“παπάδες”. Έχω την εντύπωση ότι αυτοί που το αξιοποιούν περισσότερο είναι οι δυτικοί. Από την δημόσια καταδίκη της λεηλασίας της Κωνσταντινούπολης από του σταυροφόρους που έκανε ο κύριος υπαίτιος της καταστροφής πάπας Ιννοκέντιος, μέχρι τις ταινίες που ανέφερα, οι δυτικοί έχουν το μεγάλο πλεονέκτημα, είναι πολιτιστικό πλεονέκτημα, από την μια να καταστρέφουν και από την άλλη να ομολογούν την …αμαρτία τους. Έχω την ιδέα ότι επειδή και οι δύο τάσεις είναι γνήσιες, μακροπρόθεσμα το σύστημα παρουσιάζει μεγαλύτερη ευστάθεια…

Αυτοί καλά, εγώ όμως τι; πράγματι και αυτή η ταινία με άγγιξε πολύ, όχι βέβαια γιατί αυτός και αυτή στο τέλος σμίξανε, αυτό στην ζωή δεν συμβαίνει, είναι τα απαραίτητο χρύσωμα του χαπιού που κάνει το προϊόν ευπώλητο. Είναι το βιωματικό άγγιγμα, μέσα από την hidef εικόνα, της σκοτεινής, της τρομακτικής πλευράς της ζωής και η βίωση του γεγονότος ότι σχεδόν κάθε ρούχο που φορώ, κάθε συσκευή που χρησιμοποιώ είναι βουτηγμένη σε αυτό το έρεβος. Είναι made in India, China, Vietnam… Και όχι μόνο…

Αρχικά, παλιότερα, εξαγριωνόμουν, αλλά με τον εαυτό μου. Που για τόσα χρόνια “έτρωγα” το παραμύθι του Άλλου, του μανικού εραστού του ανθρώπου που από έρωτα έγινε άνθρωπος, του γλυκύ Ιησού, και τα υπόλοιπα σχετικά… Το μεγάλο καλό του ανθρώπινου ψυχισμού είναι ότι αγαπά να υποκύπτει στον πανδαμάτορα χρόνο και προσωπικά υποκύπτω με ζήλο και έτσι τώρα τα βρήκα με τον εαυτό μου.

Με τον εαυτό μου τα βρήκα, όμως με το κυρίως θέμα έχω καταλήξει ότι δεν είναι δυνατόν να τα βρω. Πως δηλαδή εγώ να έχω τόσα, όταν οι άλλοι …δεν έχουν τόσα και μάλιστα, συνειδητά, να μην είμαι ευχαριστημένος με αυτά. Γιατί πιστεύω ότι μόνο όταν κάποιος αναζητά συνειδητά το κάτι παραπάνω, γνωρίζει ότι αυτό που ζητά …είναι το κάτι παραπάνω και έτσι είναι ευτυχής με ότι έχει!

Ναι, αλλά αυτή η βίωση της τρομακτικότητας του κόσμου που ζούμε δεν αντιμετωπίζεται με αυτόν τον τρόπο. Ο τρόπος που βρήκα για να την αντιμετωπίσω είναι να αποδεχθώ βαθειά μέσα μου ότι απλά δεν είναι αντιμετωπίσιμη. Η τραγωδία είναι εγγενές στοιχείο του είδους Homo Sapiens. Πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει στην ζωή όλων μας, μόνο που εμφανίζεται με διαφορετικά πρόσωπα. Η τραγωδία δεν είναι καθόλου ρατσίστρια, αγαπά εξίσου τον Ινδό, τον Κινέζο, τον Αμερικάνο και τον Έλληνα, μόνο που κάθε φορά έχει άλλα χαρακτηριστικά…

Ωραία θα ήταν τα πράγματα να σταματούσαν εδώ, τα υπόλοιπα όμως θα τα πω με άλλη ευκαιρία!

Οι εκλογές την Πεντηκοστή

Βρέθηκα σε μια ομήγυρη εγκρατών περί τα θεολογικά συζητητών, με αφορμή το Σοκ και Δέος. Μια όμορφη συζήτηση, όπως πρέπει να την κάνουν πολιτισμένοι άνθρωποι. Ο ένας από τους συνομιλητές διατύπωνε διάφορες θέσεις τις οποίες χαρακτήριζε ως ορθόδοξες. Οι άλλοι του έλεγαν, όχι δεν είναι ορθόδοξες, είναι προτεσταντικές. Και αυτός επέμενε με αφοπλιστική ειλικρίνεια, μα δεν είναι σωστά αυτά που λέω; Του απαντούσαν, μπορεί να είναι σωστά, αλλά δεν είναι ορθόδοξα. Και εγώ, ο ουδέτερος, του έλεγα: μα είναι ξεκάθαρα προτεσταντικές απόψεις. Δεν ξέρω αν πείσθηκε, γιατί επέμενε: μα αφού είναι σωστά δεν μπορεί παρά να είναι ορθόδοξα!

Ο συνομιλητής αυτός, όπως και πλήθος άλλων είναι μια ζωντανή ενσάρκωση του σημαντικότερου χαρακτηριστικού της ορθόδοξης κουλτούρας, που όμως τι ειρωνεία, τον έχει οδηγήσει μακριά από αυτήν. Γυρίστε πίσω στους αιώνες και δείτε την εξέλιξη της ορθόδοξης κουλτούρας. Υπάρχει ένας κεντρικός άξονας, ένα πιστεύω. Αν κάτι πάει στραβά, δεν φταίμε εμείς, είναι στραβός ο γιαλός. Εμείς είμαστε οι σωστοί, οι αληθινοί και όλοι οι άλλοι λάθος. Όσοι αμφιβάλετε για αυτά που ισχυρίζομαι, και θα είστε πολλοί, γιατί τα της ορθοδοξίας τα ξέρουν πράγματι λίγοι, ψάξτε να βρείτε αν ποτέ η Ορθόδοξη Εκκλησία ομολόγησε ότι σε κάτι, οτιδήποτε, έκανε λάθος! Δεν θα βρείτε τέτοια περίπτωση.

Το ναυάγιο ήταν βέβαιο, η ιστορία το επέβαλε στην πατρίδα μας, αλλά καλύτερα το ναυάγιο, το τούρκικο τουρμπάνι, παρά να αλλάξουμε πορεία, η μίτρα του καρδιναλίου, μια επιλογή που την επιλέγουν συνειδητά ή ασυνείδητα πλήθος συμπολιτών μας. Γιατί αυτή η κουλτούρα, ή για να είμαι πιο δίκαιος αυτό το στοιχείο από την κουλτούρα μας, γιατί η παράδοσή μας έχει και άλλα στοιχεία, είναι το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας.

Τι είδους πολιτικούς άραγε μπορεί να ανεχθεί η και να υποστηρίξει μια τέτοια κοινωνία; Προφανώς μόνο δημαγωγούς. Πολιτικός ο οποίος θα πει, συμπολίτες κάναμε και κάνατε λάθος πρέπει να αλλάξουμε πορεία, δεν έχει καμιά τύχη στον τόπο μας. Για σκεφτείτε, ότι αλλαγή έγινε, έγινε γιατί την επέβαλε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Και την κάνουμε πάντα αφού εξαντλήσουμε κάθε περιθώριο καθυστέρησης. Για να δείξουν οι πολιτικοί μας ότι αγωνίστηκαν σκληρά για να διατηρηθεί η άνευ συζητήσεως, “σωστή” μας πορεία.

Όταν ακούω τον κ. Καραμανλή, δεν μπορώ να τον αντέξω ούτε ένα λεπτό. Δεν αντέχω το ψέμα το οποίο παρουσιάζει ως ειλικρίνεια. Είναι φυσικό που τον θεωρούν το ισχυρό χαρτί του κόμματός του. Τον κ. Παπανδρέου τον συμπαθώ κάπως περισσότερο, αλλά …είναι το αδύνατο χαρτί του κόμματός του! Μου άρεσε ο κ. Μητσοτάκης και ο κ. Μάνος γιατί έλεγαν αυτό που πίστευαν ασχέτως από το αν μου ήταν αρεστό ή όχι. Δεν έχει σημασία αν συμφωνεί κανείς με αυτά που λεν. Στην πολιτική οι απαντήσεις δεν είναι άσπρο μαύρο. Σημασία έχει να μπορεί να πει κάποιος, ο γιαλός είναι στην θέση του, εμείς πάμε λάθος…

Λέτε το Άγιο Πνεύμα να μας φωτίσει; Δεν πιστεύω…

Ο χορός των Δερβίσηδων

Το περασμένο Σαββατοκύριακο πήγα δύο φορές στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Και ήταν μια μοναδική εμπειρία. Κυρίως η εκδήλωση του Σαββάτου της οποίας η ιδιαιτερότητα φωτίστηκε δυναμικά από την αντίστιξη σε σχέση με την εκδήλωση της Κυριακής.

Το Σάββατο ήταν μια συναυλία του OMAR FARUK TEKBILEK. Δεν τον ήξερα τον κ. Φαρούκ, ενδιαφέρθηκα για την εκδήλωση επειδή αναφερόταν ότι θα συμμετείχαν περιστρεφόμενοι Δερβίσηδες και ότι ήταν επηρεασμένος από τους Σούφι. Αυτό με έκανε να δώσω τα όχι λίγα χρήματα και να αγοράσω εισιτήρια μαζί με κάποιο φίλο μου.

Τους Σούφι τους ήξερα, τι θεολόγος θα ήμουν αν δεν τους ήξερα. Είχα επισκευθεί και ένα ξακουστό αρχαίο κέντρο τους, ένα μοναστήρι τους κοντά στην Κομοτηνή. Βρίσκεται σε μια κατάσταση ανάλογη των χριστιανικών ναών στα βάθη της Μικράς Ασίας. Ήθελα όμως να δω τους Δερβίσηδες, μια που πέρσι που πήγα στην Κωνσταντινούπολη ενώ ήταν στο πρόγραμμα να δούμε μια τέτοια παράσταση για κάποιον άγνωστο σε μένα λόγο δεν την είδαμε. Πήγα λοιπόν με προσδοκία αλλά και αφέλεια, εντελώς απροετοίμαστος για αυτό που επακολούθησε.
Για να καταλάβετε λίγο καλύτερα, αν και ντρέπομαι θα το πω! Δεν πάει πολύς καιρός που έλεγα μέσα μου, για κοίταξε, υπάρχουν λαοί όπως οι Τούρκοι που δεν προσέφεραν τίποτα στον σύγχρονο πολιτισμό. Η επίσκεψή μου στο Ντολμά Μπαξέ με έκανε να αναθεωρήσω σιωπηλώς, αλλά όταν αυτός ο Φαρούκ έβγαλε αυτό το σαν φλάουτο όργανο, το Ναϊ, εγώ αγάθεψα. Λοιπόν η εκδήλωση κινήθηκε για μένα σε δύο επίπεδα, θα μιλήσω πρώτα για το πιο εύκολο, το πρώτο την μουσική.

Η μουσική με μάγεψε, με τρέλανε δεν μπορούσα να φαντασθώ ότι θα με κυρίευε έτσι. Σαν να ήταν γραμμένη μέσα μου και το μέσα και το έξω συναντιόντουσαν και φιλιόντουσαν και ας μην είχαν ποτέ ξανά συναντηθεί. Κάτι τέτοια με πείθουν για την αλήθεια της θεωρίας των μιμιδίων, των πολιτιστικών δηλαδή γονιδίων που φέρουμε μέσα μας. Οι Τούρκοι και οι Έλληνες έχουμε πολλά τέτοια. Γνωρίζω καλά βυζαντινή μουσική, είμαι ένας παράφωνος που μετά από μακροχρόνιο κόπο έφθασε στο σημείο να μην καταλαβαίνουν οι άλλοι ότι είναι παράφωνος, πάντως ξέρω καλά θεωρία. Κάποια τραγούδια λοιπόν ήταν ακριβώς μελωδίες σαν αυτές που έχω χορτάσει το παλιό καιρό, καθότι εραστής της βυζαντινής ψαλμωδίας…

Όλα αυτά καλά, πλην όμως όχι μοναδικά. Έχω ακούσει και συναυλίες με ελληνική μουσική και με κλασσική μουσική που μου κίνησαν ανάλογα συναισθήματα. Τα γράφω αυτά για να πω τα υπόλοιπα.

Είχα την τύχη να μου δοθεί θέση στην πρώτη σειρά των καθισμάτων, μπροστά-μπροστά. Έτσι είχα την δυνατότητα να βλέπω τους μουσικούς από πολύ κοντά. Ευθύς κατάλαβα ότι μπροστά μου θα βγουν οι δερβίσηδες. Όταν βγήκαν οι μουσικοί της ορχήστρας αμέσως μέσα μου είπα θα έχει πλάκα. Και αυτό γιατί ακριβώς δίπλα στον ελεύθερο χώρο κάθησε η τελευταία μουσικός που ήταν μια νέα κοπέλα που έπαιζε βιολοντσέλο. Λεπτή, natural blonde, μαυρισμένη στο σολάριουμ, με υπέροχη μαύρη βραδυνή τουαλέτα, με μια λέξη την χαρακτήρισα μέσα μου φίνα! Η αυθεντική προσωποποίηση της κοσμικής Δύσης. Για να δούμε σκέφτηκα πως θα ταιριάξει με την θρησκευτική Ανατολή.

Πράγματι σε λίγο με αργό τελετουργικό τρόπο βγήκαν οι δερβίσηδες και εντέλει ο ένας από αυτούς στέκεται ακριβώς ανάμεσα σε μένα και την μουσικό! Ήμουν πολύ κοντά και μπορούσα να παρακολουθήσω την παραμικρή κίνηση και έκφραση του προσώπου. Ο δερβίσης, ένας μεσήλιξ άνδρας, αρχίζει τον χορό, την περιστροφή γύρω από τον εαυτό του, πάντα με φόντο την κοσμική Δύση.

Και τότε αισθάνομαι να έρχεται προς εμένα το θρησκευτικό μυστικό ρεύμα και να συντονίζομαι με αυτό. Ξέρω ότι λίγοι άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν για τι πράγμα μιλώ. Τότε η υπόλοιπη μουσική σαν να χάθηκε, δεν την αισθανόμουν, αισθανόμουν άλλα που δεν λέγονται, όχι γιατί είναι άρρητα, αλλά γιατί είναι απίστευτα. Ο άνθρωπος αυτός, δεν ήταν χορευτής, ήταν κοινωνός αυτής της μυστικής παράδοσης των σούφι, που νόμιζα ότι είχε χαθεί…

Όσες φορές, νομίζω τέσσαρες βγήκε μπροστά μου τόσες φορές με παρέσυρε στον κόσμο του. Έβλεπα την κοπέλα, είμαι βέβαιος, αν και ήταν δίπλα, δεν ένοιωθε τίποτα από αυτά, όπως και ο δερβίσης δεν έδινε σημασία ούτε σε αυτήν ούτε σε κάποιον άλλο. Έβλεπα ότι όταν δεν έπαιζε το όργανο, συνόδευε την μελωδία κτυπώντας το χέρι στο πόδι της, που σημαίνει ότι την συνέπαιρνε, όχι αυτό το κάτι άλλο, αλλά ο ρυθμός, η αισθητική της μελωδίας, της φοβερής μουσικής του Φαρούκ.

Είδα την Δύση και την Ανατολή μαζί, είδα τις δύο όψεις του ανθρώπου, το συναισθηματικό βίωμα και την μυστική εμπειρία να συνυπάρχουν στον ίδιο χώρο, αλλά αλίμονο όχι στον ίδιο άνθρωπο. Είδα την υπέροχη Δύση με την φοβερή εκφραστικότητα των αισθημάτων και των συναισθημάτων, που όμως της λείπει το μυστικό βάθος και την σοβαρή Ανατολή που φαντάζει τόσο άχαρη και δυσνόητη, τι καταλαβαίνει αυτός ο παππούς που γυρίζει γύρω γύρω τόσην ώρα, πάλι καλά που δεν πέφτει…

Την άλλη μέρα παρακολούθησα ένα υπέροχο θρησκευτικό έργο, την Δημιουργία, του Χάιντν. Αν είχε και υπότιτλους να καταλαβαίνουμε τα λόγια θα ήταν τέλειο, πλην όμως και έτσι λειτούργησε σαν τέλεια αντίστιξη. Από την μια το θρησκευτικό βίωμα που το προκαλεί το περιβάλλον, η μουσική, οι εικόνες, όλα αυτά τα οποία μας προσφέρουν απλόχερα οι αισθήσεις και από την άλλη το μυστικό βίωμα που μπορεί να βλαστήσει ακόμα και στο πετρώδες έδαφος της σκηνής του Μεγάρου Μουσικής!

Μην είστε άπιστοι!

Για την ΔΡΑΣΗ

Στο σχολείο ένας μαθητής μου έχει κλέψει την καρδιά! Αν όμως κάποιος μπορούσε να με παρατηρήσει εν δράσει, ποτέ δεν θα μπορούσε να καταλάβει για ποιον μιλώ. Πρόκειται για ένα αμίλητο και ήσυχο αγόρι, για μένα υπερβολικά ήσυχος. Έχω το κακό να αγαπώ τα ανήσυχα παιδιά και γι’ αυτόν είχα κάποια ανησυχία. Φέτος βελτίωσε δραματικά τις επιδόσεις του, αλλά κυρίως όταν ανοίγει το στόμα του λέει κάτι που είναι και άσχετο με το τι γίνεται στην τάξη, αλλά ταυτόχρονα και ιδιαίτερα δυνατό, με βγάζει νοκ άουτ!

Πριν λίγες μέρες είχε τελειώσει η εξέταση, παραδώσαν τα γραπτά και μείνανε 4-5 παιδιά και συζητούσαμε για τα θέματα. Τότε ξαφνικά, ο μέχρι στιγμής σιωπηλός μου λέει: Συγνώμη κύριε, να ρωτήσω κάτι άσχετο; Βέβαια του λέω. Θα το δείτε το ντιμπέητ; Όχι του απάντησα, αλλά το μπάσκετ μετά θα το δω! Λέγοντας αυτά αισθάνθηκα αφόρητη αγανάκτηση αλλά και κακία.

Είμαι από τους πολίτες που δίνουν την νίκη στις εκλογές. Από τους ψηφοφόρους που δεν έχουν πρόβλημα να ψηφίσουν είτε το ένα είτε το άλλο κόμμα ανάλογα με το ποιο θα με εμπνεύσει. Τώρα είμαι εξαγριωμένος και με τα δύο μεγάλα κόμματα. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να πω το γιατί. Αυτό το ντιμπέητ είναι η δημόσια ομολογία της αποτυχίας της πολιτικής, όχι απλά της πολιτικής αλλά της πολιτικής κουλτούρας του τόπου μας. Έχουν λεχθεί πολλά γι’ αυτό. Εγώ όμως θα πάω λίγο παραπέρα.

Η κουλτούρα αυτή είναι η κουλτούρα των ανθρώπων που έχουν τις απαντήσεις, τις μοναδικές απαντήσεις που είναι (αυτονόητα) σωστές. Οι αλήθειες δεν διαλέγονται, μάχονται μόνο για να επιβληθούν στις άλλες.

Στην πολιτική και στην Εκκλησία διασώζονται τα πλέον αναχρονιστικά, σκοτεινά στοιχεία της ελληνικής κουλτούρας, αυτό της μεταφυσικής πίστης στην κατοχή της αλήθειας, ο εξοβελισμός του ορθού λόγου, η αδυναμία διαλόγου, η άκρατη εκμετάλλευση του ψυχισμού των ανθρώπων, το ανορθολογικό βίωμα… Απορεί κανείς που οι πολιτικοί τα έχουν πλακάκια με την Εκκλησία;

Τι ειρωνεία! Και να σκεφτεί κανείς ότι στο πιο πετυχημένο κομμάτι της ορθόδοξης παράδοσης, αυτό της άσκησης, μεγίστη των αρετών λογίζεται η διάκριση, δηλαδή ο αναστοχασμός πάνω στο βίωμα και στις διαδρομές που κανείς ακολουθεί, με βάση συγκεκριμένα κριτήρια που ανέπτυξε η παράδοση αυτή, με πλήρη δηλαδή ενεργοποίηση του λογιστικού της ψυχής…

Ο τρόπος που αντιμετωπίζει ο εκκλησιαστικός χώρος την πρόκληση που συνιστά το Σοκ και Δέος είναι τόσο όμοιος με τον τρόπο που αντιμετωπίζουν οι πολιτικοί τα προβλήματά μας, με αποκορύφωμα την οικονομική κρίση των ημερών…

Είχα πει θα ψηφίσω λευκό, αλλά είπα όχι θα ψηφίσω ένα άλλο μικρό κόμμα. Επέλεξα την Δράση (http://www.drassi.gr/) γιατί οι άνθρωποι που υπάρχουν εκεί εκφράζουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις ιδέες που πιστεύω ότι χρειάζεται η Ελλάδα για να προχωρήσει στο μέλλον.

Μια τέτοια επιλογή ενέχει πάντα και εντελώς υποκειμενικά στοιχεία. Δεν μπορώ να ξεχάσω την χαρά που ένοιωσα, κάποιο μεσημέρι κολλημένος στο φανάρι της περιφερειακής της Θεσσαλονίκης με την εθνική Θεσσαλονίκης Κατερίνης, στο Καλοχώρι, όταν άκουγα στο ραδιόφωνο τον κ. Μάνο να αναγγέλλει το γεγονός ότι ο πληθωρισμός στην Ελλάδα έπεσε κάτω από το 10%. Ήταν νομίζω το 1990. Οι νέοι δεν μπορούν να καταλάβουν πως είναι να ζεις με πληθωρισμό 25%, οι παλιοί όμως ξέρουν…

Έλαμψη απο το Park des Princes

Η πιθανότητα να δω ένα ολόκληρο ποδοσφαιρικό αγώνα είναι μικρή. Το ποδόσφαιρο πλην σπανίων περιπτώσεων το βαριέμαι. Το μπάσκετ όχι, μπορεί να παρακολουθήσω ένα ολόκληρο παιχνίδι. Προχθές πάντως, μάλλον από κούραση και έλλειψη διάθεσης για κάτι άλλο είδα σχεδόν ολόκληρο τον τελικό του Champions’ League. Λένε ότι η Μπαρτσελόνα έπαιξε πολύ καλά και δεν έχω λόγο να πω κάτι το αντίθετο. Και εμένα μου φάνηκε ότι νίκησε δίκαια.

Αργότερα όμως, στην φάση του ύπνου, θυμήθηκα ένα άλλο ανάλογο τελικό που παρακολούθησα, δεν θυμάμαι πού τον είδα, ούτε πότε, παρά μόνο το γήπεδο που έγινε, στο Παρίσι, στο Park des Princes. Οι ειδήμονες εύκολα θα βρουν πια χρονιά ήταν. Αυτός λοιπόν ο τελικός επιτάχυνε την δική μου αλλαγή πορείας και έκανε δύσκολη την ζωή ενός άλλου κληρικού!

Το ποδόσφαιρο μου ήταν και τότε το ίδιο αδιάφορο όπως και τώρα, για αυτό δεν θυμάμαι ποιες ομάδες παίζαν, αλλά αυτό που θυμάμαι είναι το τέλος. Τότε οι νικητές, που ήταν οι περισσότεροι θεατές πανηγύρισαν, όπως γίνεται συνήθως. Όμως σαν ένα ρεύμα, η χαρά τους έφθασε μέχρις εμένα, την αισθάνθηκα έντονα και χάρηκα και εγώ που χαιρόντουσαν τόσοι άνθρωποι. Οι θεατές ήταν, αυτό το θυμάμαι, 80000 άνθρωποι!

Και μετά άρχισα να σκέπτομαι: αν εγώ αισθάνομαι έτσι έντονα την χαρά αυτών των ανθρώπων και χαίρομαι μαζί τους, πως άραγε είναι δυνατόν να την απορρίπτει ή να μην την θέλει ο Θεός; Γιατί ήταν αυτονόητο ότι ήταν μια χαρά αμαρτωλή, ανθρώπων που ήταν μακριά από τον Θεό. Αυτή είναι η άποψη των ευλαβών χριστιανών που ασπαζόμουν και εγώ τότε. Ένοιωσα βαθιά ότι δεν είναι δυνατόν ο Θεός να μένει ασυγκίνητος στην χαρά και τα έντονα βιώματα τόσων ανθρώπων.

Ναι, αλλά το πράγμα πήγαινε και αλλού. Αν ο Θεός δεν μπορεί να μένει αδιάφορος για την χαρά των ανθρώπων, πως μπορεί να είναι αδιάφορος για την ευλάβειά τους και την πίστη σε Αυτόν. Πως είναι δυνατόν να μένει ασυγκίνητος και αδιάφορος για τις προσευχές και τα μυστήρια των καθολικών, που έστω ονομαστικά είναι εκατοντάδες εκατομμύρια; Πως είναι δυνατόν τα μυστήριά τους να είναι άκυρα, όπως διδάσκει η ορθόδοξη εκκλησία; Είναι δυνατόν να βλέπει ο Θεός την πίστη, τον αγώνα και την προσευχή τόσων ανθρώπων σαν να μην συμβαίνει τίποτα; Αν η χαρά του ποδοσφαίρου έχει μια αξία, πόση περισσότερη αξία πρέπει να έχουν τα μυστήρια της καθολικής εκκλησίας;

Και δεν σταμάτησα εδώ. Πίστευα ότι το νόημα της ζωής βρίσκεται στην θέωση. Και σκέφτηκα, τόσοι άνθρωποι που δεν έχουν την παραμικρή ιδέα για αυτήν, η ζωή τους δεν έχει νόημα; Και μπορεί ο Θεός να αδιαφορεί για την α-νόητη ζωή τόσων ανθρώπων; Προφανώς το λάθος το κάνω εγώ. Και τα μυστήρια των Καθολικών είναι έγκυρα και το νόημα της ζωής, τουλάχιστον μιλώντας γενικά, δεν μπορεί να είναι αποκλειστικά η θέωση.

Τα έλεγα όλα αυτά σε ένα εκλεκτό κληρικό και με αποπήρε! Φαίνεται όμως ότι τα δούλεψε μέσα του γιατί σε λίγο εξέφρασε δημοσίως την άποψη ότι τα μυστήρια των καθολικών δεν είναι άκυρα και μπήκε σε σοβαρούς μπελάδες. Ανάμεσα στις άλλες κατηγορίες που του αποδόθηκαν ήταν ότι παρέσυρε, ή ενθάρρυνε, δεν θυμάμαι ακριβώς και τον π. Αρσένιο Μέσκο! (τότε εξέδωσα τον Πλανήτη της Θεολογίας).

Μην σας ξαφνιάζει αυτό. Για την συντριπτική πλειοψηφία των ευλαβών χριστιανών, όσοι δεν αγωνίζονται για την θέωση, οδεύουν την οδό της απωλείας και βέβαια η χάρις του Θεού δρα μόνο στα πλαίσια της ορθόδοξης εκκλησίας. Τα γεγονότα που περιγράφω δεν έλαβαν χώρα κάποτε στο παρελθόν, το ματς πρέπει να έγινε στα έτη 1999 ή 2000…

Με αφορμή μια όπερα

Την Κυριακή το βράδυ πήγα στο Ηρώδειο και παρακολούθησα την παράσταση της όπερας Αΐντα. Δεν έχω πάει σε πολλές όπερες και έτσι δεν έχω ιδιαίτερες γνώσεις. Πλην όμως η παράσταση αυτή με γοήτευσε. Δεν ξέρω αν οι μουσικοί ήταν άψογοι, ή έκαναν λάθη εμένα όμως μου άρεσαν, μου άρεσε το έργο ως έργο, ως μουσική και ως μύθος. Αν και το Ηρώδειο είναι εντελώς άβολο, το έργο τελείωσε χωρίς να το πολυκαταλάβω.

Πλην όμως για μια ακόμα φορά ανάψαν μέσα μου τα κόκκινα λαμπάκια. Αισθάνθηκα και στην όπερα αυτή αυτόν τον κρυφό ρατσισμό που διακατέχει την δυτικοευρωπαίο και ο οποίος αποτυπώνεται συχνά στην τέχνη του κινηματογράφου αλλά προφανώς και στην όπερα.

Η ιστορία της όπερας αυτής είναι μια ακόμα αποτύπωση της τραγικότητας της ζωής του ανθρώπου και πιο ειδικά της ρομαντικής εκδοχής του έρωτα. Μου άρεσε, με συγκίνησε, αλλά και με ενόχλησε. Με ενόχλησε γιατί ο Βέρντι χρησιμοποιεί ως ήρωες τους αρχαίους Αιγύπτιους και Αιθίοπες, θεωρώντας ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν τις ίδιες αξίες, τις ίδιες ευαισθησίες και τις ίδιες αντιλήψεις με αυτές της Ευρώπης του 19ου αιώνα! Ωσάν να είναι δυνατόν να υπάρχει μόνο ένας τύπος ανθρώπου, αυτός της δυτικής Ευρώπης! Αυτό το ανιχνεύω συχνά σε ιστορικές ταινίες όπου κανείς βλέπει ήρωες άλλων εποχών και άλλων πολιτισμών να εκφράζουν τους σύγχρονους ευρωπαϊκούς προβληματισμούς.

Πράγματι για ένα μεγάλο μέρος των δυτικών, αυτό που για αυτούς έχει αξία, σημασία και νόημα είναι αυτονόητο ότι πρέπει να έχει την ίδια αξία, σημασία και νόημα σε όλες τις κοινωνίες του πλανήτη μας. Αυτή η στάση είναι ένα μίγμα ρατσισμού και ιμπεριαλισμού που εν πολλοίς ευθύνεται και για τον αδιέξοδο σύγχρονο πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Εμένα προσωπικά με θυμώνει, αλλά με κάνει να σκεφτώ και άλλες όψεις του θέματος. Από μια άποψη βρίσκω δικαιολογημένη την στάση αυτή των δυτικών, ειδικά τον 19ο αιώνα, τότε που η παγκόσμια κυριαρχία της Δύσης ήταν αδιαμφισβήτητη. Δεν είχαν συμβεί οι παγκόσμιοι πόλεμοι ούτε βέβαια τα γεγονότα των ημερών μας.

Όμως αυτό που εντυπωσιάζει είναι το γεγονός ότι παράλληλα με αυτό το ρατσιστικό ρεύμα, στην δύση αναπτύχθηκε και το αντίθετο ρεύμα. Χιλιάδες επιστήμονες όλων των ειδικοτήτων μελέτησαν και μελετούν τους άλλους πολιτισμούς με σεβασμό και ενδιαφέρον και αγάπη για αυτούς και η ύπαρξη αυτού ακριβώς του ρεύματος είναι που εμπεδώνει την πολιτιστική κυριαρχία της δύσης σε όλον τον πλανήτη.

Γιατί φανερώνει το γεγονός ότι ο δυτικός άνθρωπος, αν και υπερήφανος, υπερόπτης και εγωιστής είναι ένας ανοικτός άνθρωπος. Ένας άνθρωπος ανοικτός στην αυτοκριτική, στην πρόσληψη του νέου, την αλλαγή και την εξέλιξη, είναι έντονα προσανατολισμένος στο μέλλον, όχι εσχατολογικά αλλά ιστορικά.

Είναι πλήρης η αντίθεση με τον ανατολικό άνθρωπο που είναι έντονα στραμμένος στο παρελθόν και το μέλλον υπάρχει μόνο ως έσχατα, που η νομιμοποίησή του βρίσκεται όχι στο παρόν και το μέλλον, αλλά στο παρελθόν, είτε λέγεται άγιοι της ορθοδοξίας είτε λέγεται σαρία των μουσουλμάνων, μην έχετε καμιά αμφιβολία πρόκειται για την ίδια εσωτερική στάση...

Εγώ, (δεν) είμαι ρατσιστής!

Όταν πηγαίνω για αυτόνομη κατάδυση, φυσικά, πηγαίνω με οργανωμένο γκρουπ. Συχνά ανάμεσα στους άλλους συμμετέχοντες είναι και ένας εκπαιδευτής με μερικούς μαθητές του. Εμείς …οι παλιοί, πηγαίνουμε για την υποβρύχια βόλτα, και ο εκπαιδευτής με τους μαθητές μένει κοντά στο σκάφος και κάνει το μάθημα στους νέους δύτες.

Όλα καλά, εκτός από το ότι ο εκπαιδευτής είναι πολύ …χοντρός. Τον κοιτώ και λέω, μέσα στην στολή του χωρούν τρεις ή τέσσερις σαν εμένα. Οι μαθητές του είναι συνήθως άτομα νεαρής ηλικίας και γυναίκες. Όλοι μαζί δεν μπορούν να ισοφαρίσουν το βάρος του. Ε, κι’ αν υπερβάλω, υπερβάλω λίγο. Πολλές φορές οι μαθητές του, του αποδίδουν το τίτλο δάσκαλε με εμφανή σεβασμό. Προχθές μας κέρασε σαμπάνια για τα 25 χρόνια που ασχολείται με τις καταδύσεις.

Κάθε φορά που τον βλέπω μαζί με τους μαθητές του, το σκοτάδι που υπάρχει μέσα μου, βγαίνει στην επιφάνεια και μου λέει …γεια σου! Πράγματι, μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου ξεπετιέται η σκέψη, που αν την άφηνα να πάρει συγκεκριμένη φόρμα θα ήταν κάπως έτσι :μα πως είναι δυνατόν ένας τόσο χοντρός άνθρωπος να είναι δάσκαλος καταδύσεων;! Δεν προφταίνει η σκέψη να διατυπωθεί γιατί ακαριαία την ξαναστέλνω στα βάθη από τα οποία ήλθε. Πλην όμως προφτάνει να μου φανερώσει την αλήθεια: Εγώ είμαι ρατσιστής!

Και νάταν μόνο αυτό! Στο σχολείο έχω μια, τέλος πάντων, χοντρούλα μαθήτρια. Τα ελληνόπουλα είναι υπέρβαρα και με την επίσημη στατιστική βούλα, άρα δεν έχω μόνο μια χοντρούλα υπέρβαρη μαθήτρια. Αυτή όμως ειδικά, πέρα από του ότι είναι καλή μαθήτρια είναι χαρούμενη και αποπνέει μια αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία που θα ευχόμουν να είχαν όλοι!

Από τα ίδια λοιπόν σκοτεινά βάθη, ξεμυτά η σκέψη: Μα πως είναι δυνατόν να είναι (αυτή η χοντρή) χαρούμενη, δεν ξέρει τι την περιμένει; (τι περιμένει δηλαδή …τους χοντρούς!) Στα σκοτάδια του ψυχισμού μου, προφανώς, ο ήλιος ανατέλλει μόνο για τους αδύνατους, οι άλλοι είναι καταδικασμένοι να τους φάει το σκοτάδι… Έχω γρήγορα αντανακλαστικά, η σκέψη επιστρέφει πάραυτα από εκεί που ήλθε.

Ξέρω ότι το σκοτάδι είναι απαραίτητο στοιχείο της ζωής. Ο ρατσισμός υπάρχει εγγεγραμμένος στα γονίδιά μας. Είναι η παιδεία, η κουλτούρα, ο πολιτισμός που εξισορροπεί τα πράγματα. Πλην όμως και σε αυτά δεν μπορεί παρά να παρεισφρέει και ο ρατσισμός.

Δεν είναι όμως όλες οι περιπτώσεις ίδιες. Αναμφισβήτητα έχω μια ενδόμυχη ρατσιστική στάση απέναντι στους “χοντρούς”. Τουλάχιστον όμως είμαι αδύνατος! Για φαντασθείτε να ήμουν υπέρβαρος! Τότε μαζί με τον ρατσισμό θα συνυπήρχε και εσωτερικός διχασμός ή φαντασιοπληξία, ή διαφυγή στον χώρο του φανταστικού.

Είμαι κατά κάθε είδους ρατσισμού, αλλά το δεύτερο είδος το θεωρώ πολύ χειρότερο, δηλαδή επιβλαβέστερο και το “φέρον” υποκείμενο, από το πρώτο.

Θεωρώ λοιπόν ότι η μεσαιωνική (εκκλησιαστική) ελληνική κουλτούρα φέρει μέσα της τεράστιες ποσότητες από το δεύτερο είδος ρατσισμού. Το στοίχημά μας, ως νεοέλληνες, είναι να απαλλαγούμε από αυτό, να γίνουμε, τρόπος του λέγειν υγιείς ρατσιστές. Γιατί να μην είμαστε ρατσιστές δεν γίνεται…