Αχ αυτή η ιστορία!

Πέρασα πέντε υπέροχες μέρες στην Βαρκελώνη!

Δεν είχα ξαναταξιδέψει στην ιβηρική και δεκαετίες είχα απορία. Μα πως είναι δυνατόν να είναι η Ελλάδα στο ίδιο επίπεδο με την Ισπανία και σε ανώτερο από την Πορτογαλία, μιλώντας για μακροοικονομικά μεγέθη. Πήγα είδα …και έμαθα. Η Ελλάδα είναι πολύ κατώτερη από, τουλάχιστον, την Ισπανία και για να είμαι πιο ακριβής, η Αθήνα είναι πολύ κατώτερη από την Βαρκελώνη…

Η απορία μου οφειλόταν στο γεγονός ότι ξέρω, που λέει ο λόγος, ιστορία και γνωρίζω το παρελθόν των χωρών της ιβηρικής και το γεγονός ότι εισέρρευσε στις χώρες αυτές τεράστιος πλούτος, αλλά και δεν υπέστησαν τις καταστροφές των παγκοσμίων πολέμων. Και από μικρός αναρωτιόμουν, μα πως γίνεται να έχουν αυτές τον ίδιο βαθμό ανάπτυξης με εμάς.

Τελικά δεν έχουν. Μπορεί στα νούμερα να είμαστε καλύτεροι …μάγειρες από αυτούς και στα οικονομικά μεγέθη να είμαστε κοντά, αλλά είμαστε αιώνες πίσω στον πολιτισμό και την κουλτούρα. Δεν είναι μόνο τα κτίρια και τα μουσεία και οι μεγάλοι καλλιτέχνες. Είναι στον τρόπο που λειτουργεί η κοινωνία. Και θα μου πείτε, τα μουσεία τα είδα, την κοινωνία που την κατάλαβα; Απλά, από τον τρόπο που οδηγούν οι άνθρωποι τα αυτοκίνητά τους και βέβαια από τον τρόπο που (δεν) τα σταθμεύουν…

Αλλά και από τον εξαιρετικά δημιουργικό τρόπο που …σου τα παίρνουν! Είναι ο πρώτος τουριστικός προορισμός της Ευρώπης, και είχα από πάντα την απορία, γιατί άραγε, τώρα δεν την έχω και έχουν εξαιρετικά ευφάνταστο τρόπο να …αρμέγουν τον τουρίστα. Αλλά όχι κλέβοντάς τον, όπως στην (καλύτερη χώρα του κόσμου) πατρίδα μας, αλλά παρέχοντάς του εξαιρετικές υπηρεσίες. Σου τα παίρνουν, αλλά το ευχαριστιέσαι και λες θέλω να ξαναπάω!

Αχ αυτή η κατάρα της ιστορίας!

Όσες γενιές και να περάσουν, ποτέ δεν θα αποχτήσουμε της υποδομές που έχει η Ευρώπη. Και οι υποδομές είναι μέσα στην ψυχή, στην καρδιά και τον νου των ανθρώπων. Μου έμεινε στον νου ο πρόσφατος σχολιαστής σε αυτό το μπλογκ με το όνομα Σπύρος. Πως δηλαδή όλη την εξυπνάδα την βάζει στην προσπάθειά του να κάνει το άσπρο μαύρο… Όλοι έχουμε εξυπνάδα, όλοι οι λαοί είναι εξίσου άνθρωποι, η κουλτούρα όμως επηρεάζει καθοριστικά τον τρόπο που χρησιμοποιούμε αυτό το φυσικό αγαθό. Και η ορθόδοξη κουλτούρα σε εκπαιδεύει στο να δέχεσαι, με επίγνωση ή όχι, ότι ο Χριστός σου χάρισε, εσένα ειδικά, την αθανασία και άλλα σχετικά…

Σε τι διαφέρει η στάση του Σπύρου από τον πολιτικό κόσμο που έχει την υποχρέωση να διαχειριστεί την παρούσα οικονομική κρίση… Όλη η ευφυΐα του καταναλώνεται στην προσπάθεια να μην αντιμετωπίσει την αλήθεια, ότι δηλαδή εμείς ως πολίτες πληρωνόμαστε για πράγματα που δεν παράγουμε και επομένως έχουμε πράγματα που δεν μας ανήκουν και πρέπει να τα δώσουμε πίσω… Και ότι όλοι συμμετείχαμε σε αυτό το φαγοπότι.

Και αυτό δεν αλλάζει. Μας έχει καταδικάσει η ιστορία. Βέβαια η ιστορία είναι πολύ πιο σκληρή για άπειρους άλλους λαούς. Αυτό εμένα δεν με παρηγορεί. Ένα πράγμα σκέπτομαι, όπως μέσα στο ποτάμι που κυλά ορμητικά, πάντα υπάρχουν περιοχές γαλήνιες, λοιπόν μια τέτοια περιοχή δημιουργώ. Με πλήρη επίγνωση της κατάστασης.

Θα με πείτε εγωιστή, είμαι. Δεν ζω για να παρακολουθώ το πώς με χαρακτηρίζουν οι άλλοι.

Γυμνοί κατακτητές

Αρσένιε θέλω να διαβάσεις αυτά (που έχω γράψει) μου είπε μια εκλεκτή συνάδελφος στο σχολείο και μου έδωσε ένα κείμενό της και μερικά ποιήματα. Μα της λέω δεν είμαι φιλόλογος ούτε έχω τέτοιες γνώσεις. Δεν πειράζει μου λέει, θέλω την γνώμη σου. Βλέπετε το Σοκ και Δέος έχει πολλούς θαυμαστές και μάλιστα, προς μεγάλη μου έκπληξη, και όσον αφορά την γραφή! Που να δει ο φιλόλογος που με βασάνιζε στην έκθεση, στο λύκειο…

Διάβασα και συγκινήθηκα, η μια σκέψη έφερε την άλλη και τελικά λέω να σας την πω. Το σκηνικό του κειμένου ήταν στημένο στο χωριό του συζύγου της, στην παραλία του οποίου πέρασα τις καλύτερες, ίσως, διακοπές μου. Την παραλία λοιπόν αυτήν, τα απογεύματα, εγώ πέτυχα τρεις φορές, την περιδιάβαιναν ολόγυμνοι ένα ζευγάρι μεσήλικων εγγλέζων. Αυτό το υποθέτω γιατί, από την όψη δεν ήταν έλληνες και η πλειονότητα των ξένων ήταν άγγλοι.

Έβλεπα τα γυμνά σώματα, που ήταν εμφανώς γυμνασμένα και καλοδιατηρημένα και έβλεπα τα αδυσώπητα σημάδια του χρόνου αποτυπωμένα επάνω τους και καταλάβαινα ότι δεν υπάρχει λύτρωση τουλάχιστον προς το παρόν από τον πανδαμάτορα χρόνο…

Η παραλία δεν ήταν ερημική, ούτε βέβαια και πολύβουη. Σκεπτόμουν, πόσο ασφαλής και βέβαιος πρέπει να αισθάνεσαι για να μπορείς να εκθέτεις ολόγυμνο τον εαυτό σου. Το έχω ξανασυναντήσει αυτό αλλά πάντα από ανθρώπους της μέσης ηλικίας. Αντιθέτως οι νέοι αν θα μείνουν γυμνοί, ως επί το πλείστον θέλουν να έχουν εξασφαλισμένη ιδιωτικότητα. Σκέπτομαι ότι αυτό οφείλεται στο ότι για τον νέο η γύμνωση παραπέμπει έντονα στο σεξ και δεν μπορεί να λειτουργήσει δημοσίως. Αντιθέτως για τους μεγαλύτερους μπορεί να σημαίνει μια άλλου είδους σχέση με το περιβάλλον, μια άλλου είδους σχέση με το σώμα…

Την τρίτη λοιπόν φορά που τους συνάντησα συνέβη να περάσουν από πολύ κοντά μου. Χωρίς αμφιβολία αισθάνθηκα λίγο άβολα, αλλά θύμωσα όταν αντελήφθην ότι καθώς περνούσαν από μπρος μου, μου έριξαν ένα περιφρονητικό βλέμμα, τουλάχιστον έτσι το αισθάνθηκα. Αισθάνθηκα σαν να με έφτυσαν, γιατί πράγματι αυτό έκαναν. Όταν περνάς μπροστά από τον άλλο γυμνός χωρίς ντροπή, τότε είναι σαν να λες ότι ο άλλος …δεν υπάρχει, ή ότι έχει τόση αξία όση …αν δεν υπήρχε.

Καθώς τα ξαναθυμήθηκα όλα αυτά, σκέφτηκα ότι για τους εγγλέζους αυτούς δεν ήμουν παρά ένας ιθαγενής και επομένως δεν άξιζα κανενός είδους σεβασμό ή ντροπής. Όπως οι παππούδες των προπάππων τους, ντυμένοι, κατακτούσαν τους γυμνούς ιθαγενείς, έτσι και αυτοί, γυμνοί, κατακτούν ντυμένους ιθαγενείς…

Και θυμήθηκα την κουβέντα που έγινε στον χώρο αυτό για το μέλλον της Ελλάδας. Δεν υπάρχει φόβος, δεν θα χρεοκοπήσουμε, αλλά αν συνεχίσουμε την αυτοκαταστροφική μας πορεία θα μετατραπούμε σε πρώτης ποιότητας …ιθαγενείς.

Δεν μπορώ να φαντασθώ ότι θα μπορούσαν να έχουν αυτήν την συμπεριφορά σε μια χώρα όπως η Αυστρία, η Δανία ή το Βέλγιο. Εκεί υπάρχουν σαφώς καθορισμένες περιοχές, φυλασσόμενες, για τους γυμνιστές, και δεν θα μπορούσε κανείς να γυρνά γυμνός σε μια απλή παραλία. Βέβαια, όπως και σε όλα τα άλλα θέματα εδώ υπάρχει ανομία, όχι πλήρης αλλά αρκετή, έτσι ώστε να είμαστε χώρα ιθαγενών αλλά …ευρωπαϊκών προδιαγραφών!

Αυτό δεν μπορώ να το καταπιώ.

Κεραμίδα στο κεφάλι!

Έφαγα κεραμίδα στο κεφάλι! Ο κακεντρεχής παρατηρητής θα μου πει, μα αφού την περίμενες, τι διαμαρτύρεσαι; Δεν διαμαρτύρομαι, εκφράζω την έκπληξη, αλλά και την βαθειά μου θλίψη.

Ποια είναι η κεραμίδα; Το άρθρο του κ. Γιανναρά στην Καθημερινή της περασμένης Κυριακής! Στην διεύθυνση http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_228_06/09/2009_328243 μπορείτε να το διαβάσετε ολόκληρο, αλλά αυτό που είναι κεραμίδα είναι το τελευταίο μέρος του που το παραθέτω:

«Θα μπορούσε επομένως να συμπεράνει κανείς ότι το πολιτικό όραμα του Αχμέτ Νταβούτογλου για την Τουρκία θα αποκτούσε ρεαλιστική βάση, με τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

Πρώτον, αν συνειδητοποιηθεί από τους φορείς του οράματος ότι η οθωμανική («αυτοκρατορική») προοπτική της Τουρκίας είναι ασυμβίβαστη με τον εκδυτικισμό της, άρα και με τον κεμαλισμό, τα δυτικά ιδεολογήματα περί «λαϊκού» (άθρησκου) κράτους. Τα τελευταία χρόνια η πλειονότητα του λαού μοιάζει να συνειδητοποιεί αυτή την αλήθεια.

Δεύτερη προϋπόθεση: Ο κοινός άξονας πολιτιστικής ενότητας (και πολιτικής συνύπαρξης) των λαών, της άλλοτε οθωμανικής επικράτειας να αναζητηθεί όχι στη θρησκεία του Ισλάμ, αλλά στη λαϊκή κουλτούρα της Ανατολής: Στους μακραίωνες ειθισμούς να βεβαιώνεται η αλήθεια στις διαπροσωπικές σχέσεις και όχι με αναζήτηση ατομοκεντρικών βεβαιοτήτων. Η «πίστη» κάθε λαού μπορεί να διαφέρει, αλλά τη συν-εννόηση ξέρει η Ανατολή να τη βασίζει στην κοινή αίσθηση του «ιερού» και, κυρίως, στην προτεραιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων: στην ανθρώπινη «χαρά» της κοινωνίας – στους αντίποδες της αναγκαστής υποταγής σε κάποια «πολιτική» ορθότητα.

Τρίτον, να λειτουργήσει η Ελλάδα ως πολιτισμικός (άρα και πολιτικός) καταλύτης δημιουργικής συμπόρευσης αυτής της μετα-βυζαντινής Ανατολής (υπό τη Νεο-οσμανική ηγεσία) με τη μετα-ρωμαϊκή Δύση (υπό την ηγεσία των Βρυξελλών). Η Δύση διεκδικεί τη συνέχεια του αρχαιοελληνικού κληροδοτήματος, η Τουρκία τη συνέχεια του Βυζαντίου. Η υπαγωγή του σημερινού Ελλαδισμού υπό την οθωμανική επιρροή με παράλληλη τη μετοχή του στην Ευρωπαϊκή Ενωση, θα ήταν ίσως η τελευταία ευκαιρία να επανέλθει, με ενεργό μετοχή, στο ιστορικό γίγνεσθαι ο Ελληνισμός.

Αν διέσωζε ελληνικότητα το ελλαδικό κρατίδιο.»

Δεν θα σχολιάσω την ουσία. Ας την κρίνει ο αναγνώστης. Θα μιλήσω για τον δικό μου πόνο. Είχα πλήρη επίγνωση ότι ο κ. Γιανναράς, αυτό που λέμε, έχανε στροφές εδώ και καιρό. Και δεν εννοώ τις εκτιμήσεις, τις αξιολογήσεις ή τις προτιμήσεις του αλλά τον τρόπο που χρησιμοποιεί τον λογισμό, την λογική σκέψη. Οι συλλήψεις που είχε πριν από τριάντα και χρόνια, στην εποχή τους ήταν πρωτοποριακές, αλλά σήμερα πια έχουν χάσει κάθε νόημα. Οι έννοιες όπως πρόσωπο, σχέση, φύση, ελευθερία, δεν μπορούν να κατανοούνται σήμερα με τον τρόπο της δεκαετίας του 60. Ή έπρεπε κανείς να τις αφήσει πίσω του ή να τις επανανοηματοδοτήσει. Ο κ. Γιανναράς δεν έκανε τίποτα από τα δύο και συνεχίζει να μιλά σαν να μην συνέβη τίποτα. Για μένα το τέλος είναι προδιαγραμμένο.

Κάποιος έγραφε για τον κ. Γιανναρά (δεν θυμάμαι ποιος, κάποιος που γράφει συστηματικά στην Καθημερινή) Τι κρίμα να πάει έτσι τόσο ταλέντο! Για μένα λοιπόν αυτό το κείμενο είναι η ληξιαρχική πράξη θανάτου του κ. Γιανναρά ως συγχρόνου στοχαστή…

Και τι με κόφτει εμένα; Δεν είναι μόνο ότι και εγώ ήμουν μέχρις ενός σημείου πνευματικό παιδί του. Όχι τρομάζω και πονώ σαν να έφαγα τούβλο γιατί νοιώθω πόσο αδυσώπητη είναι η ζωή απέναντι σε αυτόν που αρνείται την εξέλιξη. Και ο μεν κ. Γιανναράς ως “αποθανών” δεδικαίωται, αλίμονο όμως σε μας τους ζώντες. Αν πάψουμε να αλλάζουμε, αν πάψουμε να εξελισσόμαστε, θα πεθάνουμε πριν πεθάνουμε, και εγώ θα πρέπει να ομολογήσω ότι θα ήθελα να ζω …μέχρι να πεθάνω!

Οι εθνικοί μας μύθοι

Πριν λίγες μέρες το STAR έπαιξε την ταινία με τον παράξενο τίτλο: Πριν ο Διάβολος καταλάβει ότι πέθανες. Επειδή θυμήθηκα ότι είχα διαβάσει καλές κριτικές όταν παίχθηκε στους κινηματογράφους, την είδα, και ναι μεν δεν κατάλαβα την σχέση της με το τίτλο, υποθέτω ότι θα ήταν μια ατάκα που δεν την άκουσα, πλην όμως στάθηκε αφορμή για ενδιαφέρουσες σκέψεις.

Η ταινία διηγείται την ιστορία δύο αδελφών οι οποίοι μέσα από μια αλληλουχία αποτυχιών οδηγούνται στην εξουθένωση και την καταστροφή. Καθώς την σκεπτόμουν, μετά το τέλος της, συνειδητοποίησα ότι οι αδελφοί είχαν μπει σε μια ελικοειδή καθοδική κίνηση που αναπόφευκτα τους οδηγούσε στην καταστροφή. Ενώ η ταινία ασχολήθηκε με την πορεία αυτή σκέφτηκα ότι το σημαντικό ήταν ακριβώς λίγο πριν την αφετηρία. Το παιχνίδι παίχθηκε και χάθηκε τότε. Και ενώ η ιστορία της ελικοειδούς πορείας ενείχε πολλές απιθανότητες, η αφετηρία της είναι κάτι το πολύ συνηθισμένο στην ζωή των ανθρώπων.

Μια σειρά λανθασμένων επιλογών ή άλλων καταστάσεων οδήγησε ανεξάρτητα τα δύο αδέλφια σε απόλυτο αδιέξοδο. Αντί λοιπόν να το δουν, να το αποδεχθούν και να κάνουν τις αναγκαίες προσαρμογές και αλλαγές στην ζωή τους, και οι δύο θέλησαν να το ξεφύγουν οργανώνοντας μια φυγή, παράνομη, προς τα εμπρός. Αποτέλεσμα η καταστροφική περιδίνηση. Πάμπολλες φορές οι άνθρωποι βλέπουν το αδιέξοδο στην ζωή τους, αλλά δεν έχουν το θάρρος και την ταπείνωση να το αναγνωρίσουν, να αλλάξουν πορεία. Συνεχίζουν με την πίστη ότι στο τέλος όλα θα πάνε καλά, συνεχίζοντας το λάθος και τελικά συντρίβονται εκτελώντας ανώμαλη προσγείωση.

Αυτή η εικόνα ήρθε στο μυαλό μου. Η απώλεια στήριξης ενός αεροπλάνου. Όταν για κάποιο λόγο συμβεί αυτό, το αεροπλάνο πέφτει ανεξέλεγκτα. Το θέαμα βρίσκεται στην διαδικασία της πτώσης, γι’ αυτό και η ταινία ασχολείται με αυτήν, αλλά το πραγματικά ενδιαφέρον βρίσκεται στα αίτια που οδήγησαν στην απώλεια στήριξης. Δεν έχει νόημα να ψάχνει κανείς γιατί το αεροπλάνο έκανε αυτήν ή την άλλη τούμπα ή γιατί χτύπησε σε αυτό το δένδρο ή το άλλο κτίριο. Αυτά βρεθήκαν απλώς στον δρόμο του.

Κατά σύμπτωση αυτές τις μέρες διάβαζα το Αίνιγμα του Κακού, του κ. Γιανναρά και σκέφτηκα ότι και αυτός σε μια τέτοια περιδίνηση βρίσκεται. Βλέπει το αδιέξοδο αλλά προκειμένου να μην αλλάξει πορεία καταφεύγει σε μια ατέλειωτη σειρά ατοπημάτων, ένας θλιβερός ξεπεσμός… Το τέλος είναι προδιαγραμμένο, είναι θέμα χρόνου.

Κυρίως όμως η εικόνα αυτή με βοήθησε να σχηματοποιήσω και να εκφράσω αυτό που δεν με ικανοποιεί στο βιβλίο για το οποίο έγραφα στην προηγούμενη ανάρτηση. Το Βυζάντιο μετά το 1054 βρίσκεται σε μια πορεία πτωτικής περιδίνησης. Ο κ. Καραμπελιάς περιγράφει αυτήν την περιδίνηση και επαναλαμβάνει κάμποσες φορές την σύγκρουση του Βυζαντίου με την Δύση. Μου δίνει την αίσθηση ότι ευχαριστιέται να λέει ότι η Δύση ρήμαξε το Βυζάντιο, κάτι που είναι αλήθεια. Δίνει όμως ένα τόνο σύγκρουσης ανάμεσα στον κακό, δύση, με το καλό, Βυζάντιο. Όταν όμως συντρίβεται το αεροπλάνο δεν φταίνε τα δένδρα, τα βράχια ή τα κτίρια, που καταστρέφουν το αεροπλάνο, αλλά οι αιτίες που οδήγησαν στην απώλεια στήριξης.

Η αιτία του κακού βρίσκεται πολύ πριν το 1054 και αυτή η οπτική διαφεύγει τελείως του κ. Καραμπελιά. (Θα πω εγώ κακεντρεχώς: γιατί έχει φάει το παραμύθι των νεορθοδόξων!) Αυτήν την διάσταση του θέματος θεωρούσα ότι την βλέπαμε, παράλληλα αλλά σε διαφορετικά επίπεδα, ο κ. Ράμφος και εγώ και έλεγα ότι έχω να πω πράγματα…

Για μια ακόμα φορά υπέστην ανώμαλη προσγείωση. Διάβασα ένα άλλο βιβλίο που με ενθουσίασε αλλά και μου φανέρωσε την αλήθεια: πόσο επαρχιώτες είμαστε οι έλληνες διανοούμενοι. Είναι το βιβλίο του Φιλίπ Νεμό, Τι είναι η Δύση, εκδόσεις Εστία, Αθήνα 2008. Ανάμεσα στα άλλα, τα φοβερά ενδιαφέροντα, είδα γραμμένη και συμπυκνωμένη σε λίγες σειρές όλη την ανάλυση που έχω κατά νου…

Πραγματικά πιστεύω ότι αυτό το βιβλίο θα πρέπει να το διαβάσουν όσοι έχουν απορίες, όσοι δεν αρκούνται στα στερεότυπα. Θα δουν ότι ένα σωρό εθνικά αυτονόητα δεν είναι καθόλου αυτονόητα, έχουν και την εντελώς αντίθετη ανάγνωση.

Ναι, (ανάμεσα στα άλλα) η ορθόδοξη εκκλησία, με την πρακτική και την θεωρία της, είναι αυτή που “κατέρριψε” την ελληνική μεσαιωνική κοινωνία, είναι αυτή που την καταδίκασε στην μακροχρόνια δουλεία.

Αν κάποτε θελήσω και μπορέσω να διηγηθώ αυτήν την ιστορία, θα χρωστώ χάρη στον κ. Καραμπελιά, γιατί με πολύ κόπο μάζεψε όλο το σχετικό αποδεικτικό ιστορικό υλικό.