Το περασμένο Σαββατοκύριακο πήγα δύο φορές στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Και ήταν μια μοναδική εμπειρία. Κυρίως η εκδήλωση του Σαββάτου της οποίας η ιδιαιτερότητα φωτίστηκε δυναμικά από την αντίστιξη σε σχέση με την εκδήλωση της Κυριακής.
Το Σάββατο ήταν μια συναυλία του OMAR FARUK TEKBILEK. Δεν τον ήξερα τον κ. Φαρούκ, ενδιαφέρθηκα για την εκδήλωση επειδή αναφερόταν ότι θα συμμετείχαν περιστρεφόμενοι Δερβίσηδες και ότι ήταν επηρεασμένος από τους Σούφι. Αυτό με έκανε να δώσω τα όχι λίγα χρήματα και να αγοράσω εισιτήρια μαζί με κάποιο φίλο μου.
Τους Σούφι τους ήξερα, τι θεολόγος θα ήμουν αν δεν τους ήξερα. Είχα επισκευθεί και ένα ξακουστό αρχαίο κέντρο τους, ένα μοναστήρι τους κοντά στην Κομοτηνή. Βρίσκεται σε μια κατάσταση ανάλογη των χριστιανικών ναών στα βάθη της Μικράς Ασίας. Ήθελα όμως να δω τους Δερβίσηδες, μια που πέρσι που πήγα στην Κωνσταντινούπολη ενώ ήταν στο πρόγραμμα να δούμε μια τέτοια παράσταση για κάποιον άγνωστο σε μένα λόγο δεν την είδαμε. Πήγα λοιπόν με προσδοκία αλλά και αφέλεια, εντελώς απροετοίμαστος για αυτό που επακολούθησε.
Για να καταλάβετε λίγο καλύτερα, αν και ντρέπομαι θα το πω! Δεν πάει πολύς καιρός που έλεγα μέσα μου, για κοίταξε, υπάρχουν λαοί όπως οι Τούρκοι που δεν προσέφεραν τίποτα στον σύγχρονο πολιτισμό. Η επίσκεψή μου στο Ντολμά Μπαξέ με έκανε να αναθεωρήσω σιωπηλώς, αλλά όταν αυτός ο Φαρούκ έβγαλε αυτό το σαν φλάουτο όργανο, το Ναϊ, εγώ αγάθεψα. Λοιπόν η εκδήλωση κινήθηκε για μένα σε δύο επίπεδα, θα μιλήσω πρώτα για το πιο εύκολο, το πρώτο την μουσική.
Η μουσική με μάγεψε, με τρέλανε δεν μπορούσα να φαντασθώ ότι θα με κυρίευε έτσι. Σαν να ήταν γραμμένη μέσα μου και το μέσα και το έξω συναντιόντουσαν και φιλιόντουσαν και ας μην είχαν ποτέ ξανά συναντηθεί. Κάτι τέτοια με πείθουν για την αλήθεια της θεωρίας των μιμιδίων, των πολιτιστικών δηλαδή γονιδίων που φέρουμε μέσα μας. Οι Τούρκοι και οι Έλληνες έχουμε πολλά τέτοια. Γνωρίζω καλά βυζαντινή μουσική, είμαι ένας παράφωνος που μετά από μακροχρόνιο κόπο έφθασε στο σημείο να μην καταλαβαίνουν οι άλλοι ότι είναι παράφωνος, πάντως ξέρω καλά θεωρία. Κάποια τραγούδια λοιπόν ήταν ακριβώς μελωδίες σαν αυτές που έχω χορτάσει το παλιό καιρό, καθότι εραστής της βυζαντινής ψαλμωδίας…
Όλα αυτά καλά, πλην όμως όχι μοναδικά. Έχω ακούσει και συναυλίες με ελληνική μουσική και με κλασσική μουσική που μου κίνησαν ανάλογα συναισθήματα. Τα γράφω αυτά για να πω τα υπόλοιπα.
Είχα την τύχη να μου δοθεί θέση στην πρώτη σειρά των καθισμάτων, μπροστά-μπροστά. Έτσι είχα την δυνατότητα να βλέπω τους μουσικούς από πολύ κοντά. Ευθύς κατάλαβα ότι μπροστά μου θα βγουν οι δερβίσηδες. Όταν βγήκαν οι μουσικοί της ορχήστρας αμέσως μέσα μου είπα θα έχει πλάκα. Και αυτό γιατί ακριβώς δίπλα στον ελεύθερο χώρο κάθησε η τελευταία μουσικός που ήταν μια νέα κοπέλα που έπαιζε βιολοντσέλο. Λεπτή, natural blonde, μαυρισμένη στο σολάριουμ, με υπέροχη μαύρη βραδυνή τουαλέτα, με μια λέξη την χαρακτήρισα μέσα μου φίνα! Η αυθεντική προσωποποίηση της κοσμικής Δύσης. Για να δούμε σκέφτηκα πως θα ταιριάξει με την θρησκευτική Ανατολή.
Πράγματι σε λίγο με αργό τελετουργικό τρόπο βγήκαν οι δερβίσηδες και εντέλει ο ένας από αυτούς στέκεται ακριβώς ανάμεσα σε μένα και την μουσικό! Ήμουν πολύ κοντά και μπορούσα να παρακολουθήσω την παραμικρή κίνηση και έκφραση του προσώπου. Ο δερβίσης, ένας μεσήλιξ άνδρας, αρχίζει τον χορό, την περιστροφή γύρω από τον εαυτό του, πάντα με φόντο την κοσμική Δύση.
Και τότε αισθάνομαι να έρχεται προς εμένα το θρησκευτικό μυστικό ρεύμα και να συντονίζομαι με αυτό. Ξέρω ότι λίγοι άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν για τι πράγμα μιλώ. Τότε η υπόλοιπη μουσική σαν να χάθηκε, δεν την αισθανόμουν, αισθανόμουν άλλα που δεν λέγονται, όχι γιατί είναι άρρητα, αλλά γιατί είναι απίστευτα. Ο άνθρωπος αυτός, δεν ήταν χορευτής, ήταν κοινωνός αυτής της μυστικής παράδοσης των σούφι, που νόμιζα ότι είχε χαθεί…
Όσες φορές, νομίζω τέσσαρες βγήκε μπροστά μου τόσες φορές με παρέσυρε στον κόσμο του. Έβλεπα την κοπέλα, είμαι βέβαιος, αν και ήταν δίπλα, δεν ένοιωθε τίποτα από αυτά, όπως και ο δερβίσης δεν έδινε σημασία ούτε σε αυτήν ούτε σε κάποιον άλλο. Έβλεπα ότι όταν δεν έπαιζε το όργανο, συνόδευε την μελωδία κτυπώντας το χέρι στο πόδι της, που σημαίνει ότι την συνέπαιρνε, όχι αυτό το κάτι άλλο, αλλά ο ρυθμός, η αισθητική της μελωδίας, της φοβερής μουσικής του Φαρούκ.
Είδα την Δύση και την Ανατολή μαζί, είδα τις δύο όψεις του ανθρώπου, το συναισθηματικό βίωμα και την μυστική εμπειρία να συνυπάρχουν στον ίδιο χώρο, αλλά αλίμονο όχι στον ίδιο άνθρωπο. Είδα την υπέροχη Δύση με την φοβερή εκφραστικότητα των αισθημάτων και των συναισθημάτων, που όμως της λείπει το μυστικό βάθος και την σοβαρή Ανατολή που φαντάζει τόσο άχαρη και δυσνόητη, τι καταλαβαίνει αυτός ο παππούς που γυρίζει γύρω γύρω τόσην ώρα, πάλι καλά που δεν πέφτει…
Την άλλη μέρα παρακολούθησα ένα υπέροχο θρησκευτικό έργο, την Δημιουργία, του Χάιντν. Αν είχε και υπότιτλους να καταλαβαίνουμε τα λόγια θα ήταν τέλειο, πλην όμως και έτσι λειτούργησε σαν τέλεια αντίστιξη. Από την μια το θρησκευτικό βίωμα που το προκαλεί το περιβάλλον, η μουσική, οι εικόνες, όλα αυτά τα οποία μας προσφέρουν απλόχερα οι αισθήσεις και από την άλλη το μυστικό βίωμα που μπορεί να βλαστήσει ακόμα και στο πετρώδες έδαφος της σκηνής του Μεγάρου Μουσικής!
Μην είστε άπιστοι!
