Αχ αυτή η ιστορία!

Πέρασα πέντε υπέροχες μέρες στην Βαρκελώνη!

Δεν είχα ξαναταξιδέψει στην ιβηρική και δεκαετίες είχα απορία. Μα πως είναι δυνατόν να είναι η Ελλάδα στο ίδιο επίπεδο με την Ισπανία και σε ανώτερο από την Πορτογαλία, μιλώντας για μακροοικονομικά μεγέθη. Πήγα είδα …και έμαθα. Η Ελλάδα είναι πολύ κατώτερη από, τουλάχιστον, την Ισπανία και για να είμαι πιο ακριβής, η Αθήνα είναι πολύ κατώτερη από την Βαρκελώνη…

Η απορία μου οφειλόταν στο γεγονός ότι ξέρω, που λέει ο λόγος, ιστορία και γνωρίζω το παρελθόν των χωρών της ιβηρικής και το γεγονός ότι εισέρρευσε στις χώρες αυτές τεράστιος πλούτος, αλλά και δεν υπέστησαν τις καταστροφές των παγκοσμίων πολέμων. Και από μικρός αναρωτιόμουν, μα πως γίνεται να έχουν αυτές τον ίδιο βαθμό ανάπτυξης με εμάς.

Τελικά δεν έχουν. Μπορεί στα νούμερα να είμαστε καλύτεροι …μάγειρες από αυτούς και στα οικονομικά μεγέθη να είμαστε κοντά, αλλά είμαστε αιώνες πίσω στον πολιτισμό και την κουλτούρα. Δεν είναι μόνο τα κτίρια και τα μουσεία και οι μεγάλοι καλλιτέχνες. Είναι στον τρόπο που λειτουργεί η κοινωνία. Και θα μου πείτε, τα μουσεία τα είδα, την κοινωνία που την κατάλαβα; Απλά, από τον τρόπο που οδηγούν οι άνθρωποι τα αυτοκίνητά τους και βέβαια από τον τρόπο που (δεν) τα σταθμεύουν…

Αλλά και από τον εξαιρετικά δημιουργικό τρόπο που …σου τα παίρνουν! Είναι ο πρώτος τουριστικός προορισμός της Ευρώπης, και είχα από πάντα την απορία, γιατί άραγε, τώρα δεν την έχω και έχουν εξαιρετικά ευφάνταστο τρόπο να …αρμέγουν τον τουρίστα. Αλλά όχι κλέβοντάς τον, όπως στην (καλύτερη χώρα του κόσμου) πατρίδα μας, αλλά παρέχοντάς του εξαιρετικές υπηρεσίες. Σου τα παίρνουν, αλλά το ευχαριστιέσαι και λες θέλω να ξαναπάω!

Αχ αυτή η κατάρα της ιστορίας!

Όσες γενιές και να περάσουν, ποτέ δεν θα αποχτήσουμε της υποδομές που έχει η Ευρώπη. Και οι υποδομές είναι μέσα στην ψυχή, στην καρδιά και τον νου των ανθρώπων. Μου έμεινε στον νου ο πρόσφατος σχολιαστής σε αυτό το μπλογκ με το όνομα Σπύρος. Πως δηλαδή όλη την εξυπνάδα την βάζει στην προσπάθειά του να κάνει το άσπρο μαύρο… Όλοι έχουμε εξυπνάδα, όλοι οι λαοί είναι εξίσου άνθρωποι, η κουλτούρα όμως επηρεάζει καθοριστικά τον τρόπο που χρησιμοποιούμε αυτό το φυσικό αγαθό. Και η ορθόδοξη κουλτούρα σε εκπαιδεύει στο να δέχεσαι, με επίγνωση ή όχι, ότι ο Χριστός σου χάρισε, εσένα ειδικά, την αθανασία και άλλα σχετικά…

Σε τι διαφέρει η στάση του Σπύρου από τον πολιτικό κόσμο που έχει την υποχρέωση να διαχειριστεί την παρούσα οικονομική κρίση… Όλη η ευφυΐα του καταναλώνεται στην προσπάθεια να μην αντιμετωπίσει την αλήθεια, ότι δηλαδή εμείς ως πολίτες πληρωνόμαστε για πράγματα που δεν παράγουμε και επομένως έχουμε πράγματα που δεν μας ανήκουν και πρέπει να τα δώσουμε πίσω… Και ότι όλοι συμμετείχαμε σε αυτό το φαγοπότι.

Και αυτό δεν αλλάζει. Μας έχει καταδικάσει η ιστορία. Βέβαια η ιστορία είναι πολύ πιο σκληρή για άπειρους άλλους λαούς. Αυτό εμένα δεν με παρηγορεί. Ένα πράγμα σκέπτομαι, όπως μέσα στο ποτάμι που κυλά ορμητικά, πάντα υπάρχουν περιοχές γαλήνιες, λοιπόν μια τέτοια περιοχή δημιουργώ. Με πλήρη επίγνωση της κατάστασης.

Θα με πείτε εγωιστή, είμαι. Δεν ζω για να παρακολουθώ το πώς με χαρακτηρίζουν οι άλλοι.

Slumdog Millionaire

Είδαμε το Slumdog millionaire, μου πέταξε μια μέρα πριν από καιρό ένα παιδί στην τάξη, ήταν πολύ καλό, να το δείτε και εσείς! Δεν θυμάμαι ποιο παιδί ήταν, δεν θυμάμαι καν αν ήταν αγόρι ή κορίτσι. Το μόνο που θυμάμαι ήταν ο τόνος της φωνής. Είχε αίσθημα είχε βάθος, θα έλεγα πόνο. Μου έκανε εντύπωση γι’ αυτό και το θυμάμαι. Κάποια στιγμή την βρήκα την ταινία και την κατέβασα και αυτές τις μέρες την είδα. Θυμήθηκα την φωνή και τα αισθήματα που μετέφερε και τα αισθάνθηκα και εγώ, μόνο κατά πολύ ενισχυμένα καθώς προστέθηκαν στον ανάμνηση του Ματωμένου Διαμαντιού, του Hotel Rwanda, του Επίμονου Κηπουρού, της Βαβέλ και εγώ δεν ξέρω τι άλλου…

Θυμάστε για τον “χοντρό” δύτη που σας έλεγα τις προάλλες. Όταν τον ξανασυνάντησα, εξεπλάγην. Είχε “αδυνατήσει” κατά πολύ! Δηλαδή εμένα μου φαινόταν πολύ λιγότερο χοντρός από πριν… Όταν το κατανόησα αναφώνησα, από μέσα μου βέβαια: αμαρτία ομολογημένη, συγχωρεμένη! Πράγματι δεν μπορείτε να φαντασθείτε πόση δύναμη έχει η ομολογία της αμαρτίας! Άνθρωπος που δεν ομολογεί τις αμαρτίες του είναι και αποτυχημένος και μονίμως δυστυχής.

Μην νομίζετε ότι αυτό το ξέρουν και το αξιοποιούν μόνο οι …“παπάδες”. Έχω την εντύπωση ότι αυτοί που το αξιοποιούν περισσότερο είναι οι δυτικοί. Από την δημόσια καταδίκη της λεηλασίας της Κωνσταντινούπολης από του σταυροφόρους που έκανε ο κύριος υπαίτιος της καταστροφής πάπας Ιννοκέντιος, μέχρι τις ταινίες που ανέφερα, οι δυτικοί έχουν το μεγάλο πλεονέκτημα, είναι πολιτιστικό πλεονέκτημα, από την μια να καταστρέφουν και από την άλλη να ομολογούν την …αμαρτία τους. Έχω την ιδέα ότι επειδή και οι δύο τάσεις είναι γνήσιες, μακροπρόθεσμα το σύστημα παρουσιάζει μεγαλύτερη ευστάθεια…

Αυτοί καλά, εγώ όμως τι; πράγματι και αυτή η ταινία με άγγιξε πολύ, όχι βέβαια γιατί αυτός και αυτή στο τέλος σμίξανε, αυτό στην ζωή δεν συμβαίνει, είναι τα απαραίτητο χρύσωμα του χαπιού που κάνει το προϊόν ευπώλητο. Είναι το βιωματικό άγγιγμα, μέσα από την hidef εικόνα, της σκοτεινής, της τρομακτικής πλευράς της ζωής και η βίωση του γεγονότος ότι σχεδόν κάθε ρούχο που φορώ, κάθε συσκευή που χρησιμοποιώ είναι βουτηγμένη σε αυτό το έρεβος. Είναι made in India, China, Vietnam… Και όχι μόνο…

Αρχικά, παλιότερα, εξαγριωνόμουν, αλλά με τον εαυτό μου. Που για τόσα χρόνια “έτρωγα” το παραμύθι του Άλλου, του μανικού εραστού του ανθρώπου που από έρωτα έγινε άνθρωπος, του γλυκύ Ιησού, και τα υπόλοιπα σχετικά… Το μεγάλο καλό του ανθρώπινου ψυχισμού είναι ότι αγαπά να υποκύπτει στον πανδαμάτορα χρόνο και προσωπικά υποκύπτω με ζήλο και έτσι τώρα τα βρήκα με τον εαυτό μου.

Με τον εαυτό μου τα βρήκα, όμως με το κυρίως θέμα έχω καταλήξει ότι δεν είναι δυνατόν να τα βρω. Πως δηλαδή εγώ να έχω τόσα, όταν οι άλλοι …δεν έχουν τόσα και μάλιστα, συνειδητά, να μην είμαι ευχαριστημένος με αυτά. Γιατί πιστεύω ότι μόνο όταν κάποιος αναζητά συνειδητά το κάτι παραπάνω, γνωρίζει ότι αυτό που ζητά …είναι το κάτι παραπάνω και έτσι είναι ευτυχής με ότι έχει!

Ναι, αλλά αυτή η βίωση της τρομακτικότητας του κόσμου που ζούμε δεν αντιμετωπίζεται με αυτόν τον τρόπο. Ο τρόπος που βρήκα για να την αντιμετωπίσω είναι να αποδεχθώ βαθειά μέσα μου ότι απλά δεν είναι αντιμετωπίσιμη. Η τραγωδία είναι εγγενές στοιχείο του είδους Homo Sapiens. Πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει στην ζωή όλων μας, μόνο που εμφανίζεται με διαφορετικά πρόσωπα. Η τραγωδία δεν είναι καθόλου ρατσίστρια, αγαπά εξίσου τον Ινδό, τον Κινέζο, τον Αμερικάνο και τον Έλληνα, μόνο που κάθε φορά έχει άλλα χαρακτηριστικά…

Ωραία θα ήταν τα πράγματα να σταματούσαν εδώ, τα υπόλοιπα όμως θα τα πω με άλλη ευκαιρία!

Ο χορός των Δερβίσηδων

Το περασμένο Σαββατοκύριακο πήγα δύο φορές στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Και ήταν μια μοναδική εμπειρία. Κυρίως η εκδήλωση του Σαββάτου της οποίας η ιδιαιτερότητα φωτίστηκε δυναμικά από την αντίστιξη σε σχέση με την εκδήλωση της Κυριακής.

Το Σάββατο ήταν μια συναυλία του OMAR FARUK TEKBILEK. Δεν τον ήξερα τον κ. Φαρούκ, ενδιαφέρθηκα για την εκδήλωση επειδή αναφερόταν ότι θα συμμετείχαν περιστρεφόμενοι Δερβίσηδες και ότι ήταν επηρεασμένος από τους Σούφι. Αυτό με έκανε να δώσω τα όχι λίγα χρήματα και να αγοράσω εισιτήρια μαζί με κάποιο φίλο μου.

Τους Σούφι τους ήξερα, τι θεολόγος θα ήμουν αν δεν τους ήξερα. Είχα επισκευθεί και ένα ξακουστό αρχαίο κέντρο τους, ένα μοναστήρι τους κοντά στην Κομοτηνή. Βρίσκεται σε μια κατάσταση ανάλογη των χριστιανικών ναών στα βάθη της Μικράς Ασίας. Ήθελα όμως να δω τους Δερβίσηδες, μια που πέρσι που πήγα στην Κωνσταντινούπολη ενώ ήταν στο πρόγραμμα να δούμε μια τέτοια παράσταση για κάποιον άγνωστο σε μένα λόγο δεν την είδαμε. Πήγα λοιπόν με προσδοκία αλλά και αφέλεια, εντελώς απροετοίμαστος για αυτό που επακολούθησε.
Για να καταλάβετε λίγο καλύτερα, αν και ντρέπομαι θα το πω! Δεν πάει πολύς καιρός που έλεγα μέσα μου, για κοίταξε, υπάρχουν λαοί όπως οι Τούρκοι που δεν προσέφεραν τίποτα στον σύγχρονο πολιτισμό. Η επίσκεψή μου στο Ντολμά Μπαξέ με έκανε να αναθεωρήσω σιωπηλώς, αλλά όταν αυτός ο Φαρούκ έβγαλε αυτό το σαν φλάουτο όργανο, το Ναϊ, εγώ αγάθεψα. Λοιπόν η εκδήλωση κινήθηκε για μένα σε δύο επίπεδα, θα μιλήσω πρώτα για το πιο εύκολο, το πρώτο την μουσική.

Η μουσική με μάγεψε, με τρέλανε δεν μπορούσα να φαντασθώ ότι θα με κυρίευε έτσι. Σαν να ήταν γραμμένη μέσα μου και το μέσα και το έξω συναντιόντουσαν και φιλιόντουσαν και ας μην είχαν ποτέ ξανά συναντηθεί. Κάτι τέτοια με πείθουν για την αλήθεια της θεωρίας των μιμιδίων, των πολιτιστικών δηλαδή γονιδίων που φέρουμε μέσα μας. Οι Τούρκοι και οι Έλληνες έχουμε πολλά τέτοια. Γνωρίζω καλά βυζαντινή μουσική, είμαι ένας παράφωνος που μετά από μακροχρόνιο κόπο έφθασε στο σημείο να μην καταλαβαίνουν οι άλλοι ότι είναι παράφωνος, πάντως ξέρω καλά θεωρία. Κάποια τραγούδια λοιπόν ήταν ακριβώς μελωδίες σαν αυτές που έχω χορτάσει το παλιό καιρό, καθότι εραστής της βυζαντινής ψαλμωδίας…

Όλα αυτά καλά, πλην όμως όχι μοναδικά. Έχω ακούσει και συναυλίες με ελληνική μουσική και με κλασσική μουσική που μου κίνησαν ανάλογα συναισθήματα. Τα γράφω αυτά για να πω τα υπόλοιπα.

Είχα την τύχη να μου δοθεί θέση στην πρώτη σειρά των καθισμάτων, μπροστά-μπροστά. Έτσι είχα την δυνατότητα να βλέπω τους μουσικούς από πολύ κοντά. Ευθύς κατάλαβα ότι μπροστά μου θα βγουν οι δερβίσηδες. Όταν βγήκαν οι μουσικοί της ορχήστρας αμέσως μέσα μου είπα θα έχει πλάκα. Και αυτό γιατί ακριβώς δίπλα στον ελεύθερο χώρο κάθησε η τελευταία μουσικός που ήταν μια νέα κοπέλα που έπαιζε βιολοντσέλο. Λεπτή, natural blonde, μαυρισμένη στο σολάριουμ, με υπέροχη μαύρη βραδυνή τουαλέτα, με μια λέξη την χαρακτήρισα μέσα μου φίνα! Η αυθεντική προσωποποίηση της κοσμικής Δύσης. Για να δούμε σκέφτηκα πως θα ταιριάξει με την θρησκευτική Ανατολή.

Πράγματι σε λίγο με αργό τελετουργικό τρόπο βγήκαν οι δερβίσηδες και εντέλει ο ένας από αυτούς στέκεται ακριβώς ανάμεσα σε μένα και την μουσικό! Ήμουν πολύ κοντά και μπορούσα να παρακολουθήσω την παραμικρή κίνηση και έκφραση του προσώπου. Ο δερβίσης, ένας μεσήλιξ άνδρας, αρχίζει τον χορό, την περιστροφή γύρω από τον εαυτό του, πάντα με φόντο την κοσμική Δύση.

Και τότε αισθάνομαι να έρχεται προς εμένα το θρησκευτικό μυστικό ρεύμα και να συντονίζομαι με αυτό. Ξέρω ότι λίγοι άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν για τι πράγμα μιλώ. Τότε η υπόλοιπη μουσική σαν να χάθηκε, δεν την αισθανόμουν, αισθανόμουν άλλα που δεν λέγονται, όχι γιατί είναι άρρητα, αλλά γιατί είναι απίστευτα. Ο άνθρωπος αυτός, δεν ήταν χορευτής, ήταν κοινωνός αυτής της μυστικής παράδοσης των σούφι, που νόμιζα ότι είχε χαθεί…

Όσες φορές, νομίζω τέσσαρες βγήκε μπροστά μου τόσες φορές με παρέσυρε στον κόσμο του. Έβλεπα την κοπέλα, είμαι βέβαιος, αν και ήταν δίπλα, δεν ένοιωθε τίποτα από αυτά, όπως και ο δερβίσης δεν έδινε σημασία ούτε σε αυτήν ούτε σε κάποιον άλλο. Έβλεπα ότι όταν δεν έπαιζε το όργανο, συνόδευε την μελωδία κτυπώντας το χέρι στο πόδι της, που σημαίνει ότι την συνέπαιρνε, όχι αυτό το κάτι άλλο, αλλά ο ρυθμός, η αισθητική της μελωδίας, της φοβερής μουσικής του Φαρούκ.

Είδα την Δύση και την Ανατολή μαζί, είδα τις δύο όψεις του ανθρώπου, το συναισθηματικό βίωμα και την μυστική εμπειρία να συνυπάρχουν στον ίδιο χώρο, αλλά αλίμονο όχι στον ίδιο άνθρωπο. Είδα την υπέροχη Δύση με την φοβερή εκφραστικότητα των αισθημάτων και των συναισθημάτων, που όμως της λείπει το μυστικό βάθος και την σοβαρή Ανατολή που φαντάζει τόσο άχαρη και δυσνόητη, τι καταλαβαίνει αυτός ο παππούς που γυρίζει γύρω γύρω τόσην ώρα, πάλι καλά που δεν πέφτει…

Την άλλη μέρα παρακολούθησα ένα υπέροχο θρησκευτικό έργο, την Δημιουργία, του Χάιντν. Αν είχε και υπότιτλους να καταλαβαίνουμε τα λόγια θα ήταν τέλειο, πλην όμως και έτσι λειτούργησε σαν τέλεια αντίστιξη. Από την μια το θρησκευτικό βίωμα που το προκαλεί το περιβάλλον, η μουσική, οι εικόνες, όλα αυτά τα οποία μας προσφέρουν απλόχερα οι αισθήσεις και από την άλλη το μυστικό βίωμα που μπορεί να βλαστήσει ακόμα και στο πετρώδες έδαφος της σκηνής του Μεγάρου Μουσικής!

Μην είστε άπιστοι!

Με αφορμή μια όπερα

Την Κυριακή το βράδυ πήγα στο Ηρώδειο και παρακολούθησα την παράσταση της όπερας Αΐντα. Δεν έχω πάει σε πολλές όπερες και έτσι δεν έχω ιδιαίτερες γνώσεις. Πλην όμως η παράσταση αυτή με γοήτευσε. Δεν ξέρω αν οι μουσικοί ήταν άψογοι, ή έκαναν λάθη εμένα όμως μου άρεσαν, μου άρεσε το έργο ως έργο, ως μουσική και ως μύθος. Αν και το Ηρώδειο είναι εντελώς άβολο, το έργο τελείωσε χωρίς να το πολυκαταλάβω.

Πλην όμως για μια ακόμα φορά ανάψαν μέσα μου τα κόκκινα λαμπάκια. Αισθάνθηκα και στην όπερα αυτή αυτόν τον κρυφό ρατσισμό που διακατέχει την δυτικοευρωπαίο και ο οποίος αποτυπώνεται συχνά στην τέχνη του κινηματογράφου αλλά προφανώς και στην όπερα.

Η ιστορία της όπερας αυτής είναι μια ακόμα αποτύπωση της τραγικότητας της ζωής του ανθρώπου και πιο ειδικά της ρομαντικής εκδοχής του έρωτα. Μου άρεσε, με συγκίνησε, αλλά και με ενόχλησε. Με ενόχλησε γιατί ο Βέρντι χρησιμοποιεί ως ήρωες τους αρχαίους Αιγύπτιους και Αιθίοπες, θεωρώντας ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν τις ίδιες αξίες, τις ίδιες ευαισθησίες και τις ίδιες αντιλήψεις με αυτές της Ευρώπης του 19ου αιώνα! Ωσάν να είναι δυνατόν να υπάρχει μόνο ένας τύπος ανθρώπου, αυτός της δυτικής Ευρώπης! Αυτό το ανιχνεύω συχνά σε ιστορικές ταινίες όπου κανείς βλέπει ήρωες άλλων εποχών και άλλων πολιτισμών να εκφράζουν τους σύγχρονους ευρωπαϊκούς προβληματισμούς.

Πράγματι για ένα μεγάλο μέρος των δυτικών, αυτό που για αυτούς έχει αξία, σημασία και νόημα είναι αυτονόητο ότι πρέπει να έχει την ίδια αξία, σημασία και νόημα σε όλες τις κοινωνίες του πλανήτη μας. Αυτή η στάση είναι ένα μίγμα ρατσισμού και ιμπεριαλισμού που εν πολλοίς ευθύνεται και για τον αδιέξοδο σύγχρονο πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Εμένα προσωπικά με θυμώνει, αλλά με κάνει να σκεφτώ και άλλες όψεις του θέματος. Από μια άποψη βρίσκω δικαιολογημένη την στάση αυτή των δυτικών, ειδικά τον 19ο αιώνα, τότε που η παγκόσμια κυριαρχία της Δύσης ήταν αδιαμφισβήτητη. Δεν είχαν συμβεί οι παγκόσμιοι πόλεμοι ούτε βέβαια τα γεγονότα των ημερών μας.

Όμως αυτό που εντυπωσιάζει είναι το γεγονός ότι παράλληλα με αυτό το ρατσιστικό ρεύμα, στην δύση αναπτύχθηκε και το αντίθετο ρεύμα. Χιλιάδες επιστήμονες όλων των ειδικοτήτων μελέτησαν και μελετούν τους άλλους πολιτισμούς με σεβασμό και ενδιαφέρον και αγάπη για αυτούς και η ύπαρξη αυτού ακριβώς του ρεύματος είναι που εμπεδώνει την πολιτιστική κυριαρχία της δύσης σε όλον τον πλανήτη.

Γιατί φανερώνει το γεγονός ότι ο δυτικός άνθρωπος, αν και υπερήφανος, υπερόπτης και εγωιστής είναι ένας ανοικτός άνθρωπος. Ένας άνθρωπος ανοικτός στην αυτοκριτική, στην πρόσληψη του νέου, την αλλαγή και την εξέλιξη, είναι έντονα προσανατολισμένος στο μέλλον, όχι εσχατολογικά αλλά ιστορικά.

Είναι πλήρης η αντίθεση με τον ανατολικό άνθρωπο που είναι έντονα στραμμένος στο παρελθόν και το μέλλον υπάρχει μόνο ως έσχατα, που η νομιμοποίησή του βρίσκεται όχι στο παρόν και το μέλλον, αλλά στο παρελθόν, είτε λέγεται άγιοι της ορθοδοξίας είτε λέγεται σαρία των μουσουλμάνων, μην έχετε καμιά αμφιβολία πρόκειται για την ίδια εσωτερική στάση...