Ιδού η Ορθοδοξία!

Στο βιβλίο μου Σοκ και Δέος κάνω μια συστηματική, πλήρη και συνοπτική περιγραφή της διδασκαλίας της ορθοδόξου εκκλησίας. Εκεί εμφανίζονται και διδασκαλίες οι οποίες είναι αδιανόητες για τα αυτιά ενός σύγχρονου χριστιανού. Αρκετοί λοιπόν τέτοιοι σύγχρονοι χριστιανοί, που δεν ασχολήθηκαν ποτέ στα σοβαρά με το θέμα, με κατηγόρησαν ότι τα παραλέω ή ότι δεν είμαι ακριβής. ( Κανείς βέβαια γνώστης των θεμάτων δεν ισχυρίσθηκε κάτι τέτοιο.)

Αυτές τις μέρες έμαθα ένα γεγονός, το οποίο πέρασε στα ψιλά, το οποίο επιβεβαίωσε όσα σκέπτομαι για το μέλλον της ορθόδοξης εκκλησίας, αν και πρέπει να πω ότι με αιφνιδίασε η ταχύτητα με την οποία συνέβη. Ετέθη σε αργία ένας λόγιος κληρικός, τον οποίο είχα γνωρίσει από τα γραπτά του, και πρόσφατα τον γνώρισα και προσωπικά, γιατί έκανε το μέγιστο των παραπτωμάτων: Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, κοινώνησε σε καθολική εκκλησία κατά την διάρκεια καθολικής θείας κοινωνίας! Αυτή του η πράξη προκάλεσε, σε χρόνο ρεκόρ, εδώ ξαφνιάστηκα, την παύση του που μάλλον θα επισύρει και την καθαίρεσή του!

Δεν θα σχολιάσω την πράξη της εκκλησίας αν είναι σωστή ή όχι γιατί δεν είναι δικό μου θέμα. Θέλω να παρακαλέσω τον αναγνώστη να σκεφτεί το τι σημαίνει αυτό. Ο κληρικός τιμωρήθηκε γιατί κοινώνησε σε μια άλλη χριστιανική εκκλησία. Αυτό έγινε γιατί, όπως λέει το Πιστεύω, μόνο μια εκκλησία υπάρχει και αυτή είναι βέβαια η ορθόδοξη. Τα δε μυστήρια της καθολικής εκκλησίας δεν είναι μόνο άκυρα αλλά είναι και μιαρά και όποιος συμμετέχει σε αυτά όχι μόνο δεν παίρνει θεία χάρη, αλλά μολύνεται, αμαρτάνει έτσι που αν είναι κληρικός καθαιρείται αν δε είναι λαϊκός δεν μπορεί να γίνει κληρικός. (Αυτά τα λεν οι κανόνες) Για σκεφτείτε τι σημαίνει αυτό. Τι άλλο παρά το γεγονός ότι ο Θεός, όταν ένας ορθόδοξος κληρικός τον “καλεί” να τελέσει μια θεία λειτουργία, έρχεται και την τελεί. Αν όμως είναι καθολικός κληρικός τότε κάνει πως δεν ακούει και …δεν έρχεται!

Επί χίλια χρόνια άπειροι καθολικοί κληρικοί καθημερινά τελούν την θεία λειτουργία και τα άλλα μυστήρια, και, κατά τους ορθοδόξους, ο Θεός τους ακούει παγερά αδιάφορος ενώ είναι εύκολος στο να ακούσει και τον πλέον (ενδεχομένως) διεφθαρμένο ορθόδοξο κληρικό! Βέβαια ο Θεός κάνει και κάποιες εξαιρέσεις, γιατί ακούει τους καθολικούς κληρικούς όταν κάνουν το βάπτισμα. Έχω και μερικές απορίες, π.χ. εφόσον η ιεροσύνη των καθολικών είναι άκυρη και η κληρικοί απλοί λαϊκοί, άραγε αν ένα παιδάκι καθολικό, παίζοντας, κάνει μια βάπτιση, αυτή θα θεωρηθεί έγκυρη; Και πως γίνεται να μην “μπερδεύεται” ο Θεός από το γεγονός ότι ορισμένοι ορθόδοξοι θεωρούν και το βάπτισμα των καθολικών άκυρο ενώ άλλοι το θεωρούν έγκυρο; Αυτά και άλλα παρόμοια θα πρέπει να μας εξηγήσουν οι ορθόδοξοι θεολόγοι, αλλά …κάνουν την πάπια…

Για να είμαστε ειλικρινείς δεν κάνουν ακριβώς την πάπια, αλλά εξωθούν το παιχνίδι με τις λέξεις στα όριά του έτσι ώστε και ο σκύλος ολόκληρος, να μην φαίνονται ότι αρνούνται το Πιστεύω, και η πίτα ολόκληρη, να φαίνονται ότι δεν παραλογίζονται. Και όποιον πείσουν.

Η τιμωρία του συγκεκριμένου κληρικού αποδεικνύει το πραγματικό πρόσωπο της ορθόδοξης εκκλησίας. Μπορεί να είναι αποτρόπαιο αλλά είναι συνεπές, το μόνο που είναι συνεπές με την θεολογία της, με το Πιστεύω. Όλα τα άλλα, τα …προοδευτικά είναι ψεύτικα, είναι απατηλά, είναι οι αυτοδικαιωτικές φαντασιώσεις διαφόρων σχετικών ή ασχέτων με την χριστιανική θεολογία.

Εκτιμώ ότι στο άμεσο μέλλον, αυτό το σκληρό πρόσωπο θα κυριαρχήσει και θα αποβάλει από την εκκλησία όλα τα προοδευτικά πρόσωπα. Εκτιμώ ότι αυτό είναι νομοτέλεια στις πάσης φύσεως σέκτες…

Ορθοδοξία και Ισλάμ

Λυπήθηκα και εγώ από την δολοφονία των τριών υπαλλήλων, πόσο περισσότερο που η μία ήταν έγκυος. Πάντα με συγκλόνιζε ο πρόωρος χαμός νέων ανθρώπων, των νιόπαντρων ή των γονέων μικρών παιδιών…

Όμως δεν απορώ ούτε ξαφνιάζομαι με τα γεγονότα. Τα θεωρώ δεδομένα. Όπως δεν ξαφ-νιάζομαι με τις απίθανες συνομοσιωλογικές βλακείες που λέγονται από αυτούς που καλύπτουν ηθικά τους δολοφόνους. Πάντα έτσι κάνουν. Απορώ (λίγο) που κανείς δεν μπορεί να δει τα πράγματα λίγο βαθύτερα.

Συγνώμη, αλλά πέστε μου: οι παππούδες μας δεν σφαζόντουσαν με κονσερβοκούτια και δεν περνούσαν από φάλαγγα και άλλα βασανιστήρια τους αντιπάλους τους; Οι παππούδες μας δεν εκτέλεσαν τους 6, δεν αυτοκτόνησαν φέρνοντας τον Κωνσταντίνο, δεν σκότωσαν τον Καποδίστρια, δεν φυλάκισαν τον Κολοκοτρώνη, δεν έσφαξαν τους Λατίνους κάτοικους της Πόλης όταν ήταν έξω από τα τείχη της οι Σταυροφόροι με αποτέλεσμα αυτοί (άλλο που δεν ήθελαν) να επιτεθούν και να την καταστρέψουν, αυτοί δεν λυντσάρισαν τον Ιωάννη Κομνηνό, τον μόνο αυτοκράτορα της δυναστείας που ενδιαφέρθηκε για την ανακούφιση των μικροϊδιοκτητών, δεν ήταν αυτοί που ανάγκασαν δια της βίας τους Βούλγαρους να υπαχθούν στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης;

Οι παππούδες μας δεν ήταν ορθόδοξοι χριστιανοί και μαρξιστές; Ξέρετε τι θα πει Ορθοδοξία και Ορθόδοξος; Εγώ έχω την (μόνη) σωστή δόξα, εγώ είμαι σωστός και όλοι οι άλλοι λάθος. Αν εγώ είμαι σωστός και εσύ λάθος σε θέματα ζωής και θανάτου, ο θάνατός σου η ζωή μου και αντίστροφα, καλύτερα ο θάνατός μου παρά η ζωή σου. Καλύτερα τούρκος παρά καθολικός, καλύτερα νεοοθωμανός παρά δυτικός… Λοιπόν πόσο χρειάζεται να προχωρήσω για να κάψω τους άλλους που τολμούν να αμφισβητούν την ορθοδοξία μου;

Οι διάφοροι αναλυτές δεν έχουν βαρεθεί άραγε να λένε διαρκώς τα ίδια και τα ίδια; Εγώ τους βαρέθηκα. Το πρόβλημα της Ελλάδας είναι πνευματικό, ιδεολογικό. Ο εχθρός είναι ένας: Η Ορθοδοξία. Όχι βέβαια ο κ. Ιερώνυμος και οι συν αυτώ, αλλά η κουλτούρα που πρεσβεύουν και την οποίο έχουμε σιωπηλώς κληρονομήσει και η οποία εκφράζεται με τόσους τρόπους στην κοινωνία μας: Η κουλτούρα της μιας (μη ορθολογικής) αλήθειας. Της μιας αλήθειας των παπάδων, των θεολόγων, των επιστημόνων, των εφοριακών, των γιατρών, των εκπαιδευτικών, των αγροτών, των δεξιών, των προοδευτικών, των αντιεξουσιαστών και πάει λέγοντας…

Στ’ αλήθεια νομίζετε ότι διαφέρουν πολύ αυτοί οι δικοί μας κουκουλοφόροι από …τους Ταλιμπάν; Θα μου μείνει αξέχαστη μια σκηνή σε μια ταινία, νομίζω λεγόταν Η κοιλάδα του Ηλάχ ή κάπως έτσι, όπου ένας μουσουλμάνος κληρικός ορμήνευε ένα νέο πώς να βάλει την βόμβα. Αν την έκοβες και την έπαιζες μόνη της θα έλεγες: Σκηνή όπου ένας (ορθόδοξος) γέροντας νουθετεί νεαρό δόκιμο. (θα μπορούσε να είναι από την ταινία Το Νησί…)

Δεν έχετε παρά να στοχαστείτε πόσο Ορθόδοξο είναι το Ισλάμ.

Σε αυτήν την κρίση ο πόλεμος είναι ιδεολογικός. Είναι η ώρα που θα απαλλαχθούμε (επιτέλους) και εμείς από την …Ορθοδοξία. Θα πονέσουμε βέβαια, αλλά αυτός είναι ο νόμος της ζωής!

Time out!

Είμαι υποχρεωμένος να κάνω μια διαδικαστικού τύπου παρέμβαση γιατί η συζήτηση που γίνεται μέσω αυτού του μπλόγκ παίρνει δρόμο που δεν τον θέλω, και προφανώς εδώ έχει σημασία το τι θέλω εγώ!

Για ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων ο χριστιανισμός στην εκδοχή του ως χριστιανική εκκλησία έχει κριθεί και καταδικαστεί. Όσον αφορά εμένα, τα πρακτικά της δίκης υπάρχουν στα τελευταία τρία βιβλία μου και η απόφαση της καταδίκης έχει εκδοθεί από την αφωνία των καθ’ ύλην αρμοδίων, οι οποίοι από το 2002 και εδώ ποιούν την νήσσαν, αφήνοντας γραφικούς απολογητές να κάνουν …κλεφτοπόλεμο.

Για μένα το θέμα της “δίκης” της εκκλησίας έχει κλείσει και αυτά που γράφω εδώ στοχεύουν στο μετά, στο πέραν της “δίκης”. Ωραία η εκκλησία χρεοκόπησε, τι σημαίνει αυτό, και μετά τι; Τι συνέπειες έχει αυτό για την ελληνική κοινωνία. Γύρω από τέτοια θέματα κινείται ο προβληματισμός που καταθέτω …ως προβληματισμό. Είναι εύλογο ότι η συζήτηση μπορεί να γίνεται μόνο ανάμεσα σε ανθρώπους που έχουν με τον ένα ή άλλο τρόπο, λίγο ή πολύ αυτές τις αντιλήψεις ως κοινή βάση.

Ευλόγως υπάρχουν άνθρωποι που έχουν διαφορετικές αντιλήψεις. Γι’ αυτούς η “δίκη” δεν τελείωσε, ή η απόφαση είναι αθωωτική. Καλώς υπάρχουν. Προφανώς όμως δεν έχουν θέση στην συζήτηση η οποία με ενδιαφέρει. Προφανώς και πάλι αυτοί θα θέλουν να υπερασπιστούν την εκκλησία ή ότι άλλο. Ας το κάνουν, αλλά στον κατάλληλο χώρο. Ο χώρος του μπλογκ μου δεν διατίθεται για τον σκοπό αυτό.

Άφησα σχόλια τέτοιων ανθρώπων, μεταξύ των άλλων και για …ιδιοτελείς σκοπούς. Να φανεί το ήθος και το ύφος των ανθρώπων αυτών. Έως εδώ όμως! Θα γίνω πολύ απαιτητικός όσον αφορά σχόλια υπέρ ή κατά της εκκλησίας. Δεν είναι το θέμα μας αυτό. Όσον αφορά όμως κριτική ή υπεράσπιση της εκκλησιαστικής ιδεολογίας εκεί τα πράγματα είναι πιο ενδιαφέροντα και επομένως θα μπορούσα να δεχθώ τέτοια σχόλια, όταν βέβαια έχουν ένα επίπεδο, που προφανώς θα το κρίνω και πάλι εγώ…

Αν παρ’ ελπίδα κάποιος από τους …απολογητές, θελήσει να κάνει κάτι σοβαρό και να απαντήσει στα όσα γράφω στα τελευταία βιβλία μου και το κάνει με τον ανάλογο τρόπο, τότε θα του παραχωρήσω το μπλογκ, αν δεν βρει κάπου αλλού να το δημοσιεύσει, για να το δημοσιεύσει. Γιατί ναι μεν η δίκη έκλεισε, αλλά μπορεί να ξανά ανοίξει, αν υπάρξουν …νέα στοιχεία!

Λοιπόν λογομαχίες και κοκορομαχίες τέλος!

Φωτιά 2

Ήταν το Σάββατο της φωτιάς, πρωΐ όταν ένας δήμαρχος, δεν θυμάμαι ποιος, που κλαίγοντας, έτσι ακουγόταν η φωνή του, σε ένα κανάλι έλεγε: πρέπει να με ακούσουν, πρέπει να στείλουν αεροπλάνα τώρα, τώρα μπορούμε να σταματήσουμε την φωτιά, αν δεν το κάνουμε αυτήν την στιγμή θα ξεφύγει και θα περάσει στον Άγιο Πέτρο και μετά θα φύγει προς τα κάτω. Ελπίζω κάτι να γίνει, πήρα τηλέφωνο τον κ. Υπουργό και μου υποσχέθηκε να φροντίσει”.! Προφανώς ο κ. Υπουργός είχε προβλήματα μνήμης, η φωτιά πέρασε και έκαψε και την υπόλοιπη Πεντέλη και εν τούτοις κανείς δεν παραιτήθηκε, ούτε Υπουργός ούτε …δασάρχης!

Αυτό το πήρα τηλέφωνο τον κ. Υπουργό και μου υποσχέθηκε ότι θα φροντίσει, είναι για μένα ο εφιάλτης, η απογοήτευση, ο θυμός και η αγανάκτηση, όλα μαζί και πολλά άλλα συγκεντρωμένα σε αυτό το “υποσχέθηκε να φροντίσει!” Συγχύζομαι και δεν θέλω να συνεχίσω το γράψιμο, αλλά νομίζω ότι πρέπει να το κάνω. Το τι σημαίνει αυτή η σκηνή δεν χρειάζεται να το πω εγώ, το έχουν ήδη γράψει άλλοι δημοσιογράφοι. Την παντελή έλλειψη οργάνωσης, αλλά για μένα το κυριότερο είναι η πελατειακή δόμηση του κράτους. Το πώς θα γίνει η κατανομή των δυνάμεων της πυροσβεστικής, ποιες θα είναι οι προτεραιότητες, δεν καθορίζεται από επιχειρηματικά κριτήρια, (Στ’ αλήθεια με ποια λογική αφήνονται να καούν δάση τα οποία χρειάζονται δεκαετίες για να ξαναγίνουν, αν ξαναγίνουν, για να μην καούν σπίτια που ξανακτίζονται σε ένα χρόνο;) αλλά με βάση τις πελατειακές ανάγκες της πολιτικής ηγεσίας.

Γνωστό, το ξέρουμε όλοι και γεννιόμαστε, ζούμε και πεθαίνουμε μέσα σε αυτήν την κατάσταση. Γιατί άραγε; έχουμε μήπως κάποιο γονίδιο, εμείς οι Έλληνες, που μας καταδικάζει σε αυτήν την συμπεριφορά;

Αρκετοί με έχουν ρωτήσει: Όταν έγραφες το Σοκ και Δέος δεν σκέφτηκες ότι έτσι αφαιρείς την πίστη από τους ανθρώπους και αυτό θα σημάνει την απώλεια της στήριξης και της ελπίδας τους και ίσως τους οδηγήσεις στην απόγνωση.

Σας φαίνονται, πιθανόν, άσχετα τα δύο ζητήματα όμως, για σκεφτείτε λιγάκι. Ο χριστιανισμός είναι “δικός μας”, πρωτοκυριάρχησε στην ελληνική κοινωνία, χρησιμοποίησε την ελληνική γλώσσα και σχεδόν ταυτίσθηκε ιστορικά με την πολιτική πορεία της κοινωνίας μας. Ποτέ δεν αποβλήθηκε σαν κάτι ξένο, ακόμα και από αυτούς που δεν τον ακολουθούν στην ζωή τους.

Κεντρική του αντίληψη είναι ότι ο άνθρωπος δεν (πρέπει να) αυτοπροσδιορίζεται αλλά να εξαρτάται από την θέληση του Θεού. Το καλό και το κακό το ορίζει ο Θεός, βέβαια με κριτήριο το καλό του ανθρώπου και ο άνθρωπος δεν έχει δικαίωμα να θεωρήσει κάτι διαφορετικό για καλό. Φυσικά ο Θεός δεν μιλά αυτοπροσώπως και έτσι τον αντικαθιστά ένα πλέγμα ιεραρχημένων εξαρτήσεων, ιερείς, γέροντες, πνευματικοί, άγιοι, ιερά κείμενα κλπ. Ο άνθρωπος από μικρός βρίσκεται μέσα στην “θαλπωρή και την ασφάλεια” αυτού του πλέγματος που αποφασίζει πριν από αυτόν για αυτόν. Φυσιολογικά αν χαθεί αυτό το πλέγμα θα αισθάνεται …χαμένος στο διάστημα!

Αν μια κοινωνία δεν έχει επαναστατήσει εναντίον αυτών των εξαρτήσεων, δεν έχει μάθει να ζει αυτόνομα και απλά με την πάροδο του χρόνου αντικαθιστά τις εκκλησιαστικές εξαρτήσεις με άλλα υποκατάστατα, συνήθως με τις κρατικές δομές. Ορθοδοξία=σοσιαλισμός, εξ ου και οι έσχατες αγάπες αριστεράς και ορθοδοξίας…

Μια τέτοια κοινωνία δεν έχει ούτε αυτόνομες μονάδες ούτε αυτοδύναμες ομάδες, η σύγχυση, οι αλληλεπικαλύψεις και οι εσωτερικοί ανταγωνισμοί είναι τα στοιχεία που την χαρακτηρίζουν. Αν δεν είναι ξεκάθαρο το τι είσαι, οι πάντες συνιστούν κίνδυνο για σένα… Σε μια τέτοια κοινωνία πως είναι δυνατόν να συνεργαστεί η πυροσβεστική με τα δασαρχεία;

Αν έχεις εθιστεί ότι μπορείς να δώσει ένα “φακελάκι” στον άγιο και να αποκτήσεις προνομιακή πρόσβαση στον Θεό, πως θα αρνηθείς να δώσεις “φακελάκι” στον πολιτικό, ή τον γιατρό; Τότε θα σου φαίνεται εντελώς φυσικό να θεωρείς ότι αφού πήρες τηλέφωνο στον κ. Υπουργό, τα αεροπλάνα θα έρθουν στον δικό σου δήμο και όχι στον δήμο του οποίου ο δήμαρχος δεν έχει πρόσβαση στο τηλέφωνο του υπουργού…

Απλουστευμένα όλα αυτά, αλλά ο χώρος τόσα επιτρέπει.

Οι εκλογές την Πεντηκοστή

Βρέθηκα σε μια ομήγυρη εγκρατών περί τα θεολογικά συζητητών, με αφορμή το Σοκ και Δέος. Μια όμορφη συζήτηση, όπως πρέπει να την κάνουν πολιτισμένοι άνθρωποι. Ο ένας από τους συνομιλητές διατύπωνε διάφορες θέσεις τις οποίες χαρακτήριζε ως ορθόδοξες. Οι άλλοι του έλεγαν, όχι δεν είναι ορθόδοξες, είναι προτεσταντικές. Και αυτός επέμενε με αφοπλιστική ειλικρίνεια, μα δεν είναι σωστά αυτά που λέω; Του απαντούσαν, μπορεί να είναι σωστά, αλλά δεν είναι ορθόδοξα. Και εγώ, ο ουδέτερος, του έλεγα: μα είναι ξεκάθαρα προτεσταντικές απόψεις. Δεν ξέρω αν πείσθηκε, γιατί επέμενε: μα αφού είναι σωστά δεν μπορεί παρά να είναι ορθόδοξα!

Ο συνομιλητής αυτός, όπως και πλήθος άλλων είναι μια ζωντανή ενσάρκωση του σημαντικότερου χαρακτηριστικού της ορθόδοξης κουλτούρας, που όμως τι ειρωνεία, τον έχει οδηγήσει μακριά από αυτήν. Γυρίστε πίσω στους αιώνες και δείτε την εξέλιξη της ορθόδοξης κουλτούρας. Υπάρχει ένας κεντρικός άξονας, ένα πιστεύω. Αν κάτι πάει στραβά, δεν φταίμε εμείς, είναι στραβός ο γιαλός. Εμείς είμαστε οι σωστοί, οι αληθινοί και όλοι οι άλλοι λάθος. Όσοι αμφιβάλετε για αυτά που ισχυρίζομαι, και θα είστε πολλοί, γιατί τα της ορθοδοξίας τα ξέρουν πράγματι λίγοι, ψάξτε να βρείτε αν ποτέ η Ορθόδοξη Εκκλησία ομολόγησε ότι σε κάτι, οτιδήποτε, έκανε λάθος! Δεν θα βρείτε τέτοια περίπτωση.

Το ναυάγιο ήταν βέβαιο, η ιστορία το επέβαλε στην πατρίδα μας, αλλά καλύτερα το ναυάγιο, το τούρκικο τουρμπάνι, παρά να αλλάξουμε πορεία, η μίτρα του καρδιναλίου, μια επιλογή που την επιλέγουν συνειδητά ή ασυνείδητα πλήθος συμπολιτών μας. Γιατί αυτή η κουλτούρα, ή για να είμαι πιο δίκαιος αυτό το στοιχείο από την κουλτούρα μας, γιατί η παράδοσή μας έχει και άλλα στοιχεία, είναι το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας.

Τι είδους πολιτικούς άραγε μπορεί να ανεχθεί η και να υποστηρίξει μια τέτοια κοινωνία; Προφανώς μόνο δημαγωγούς. Πολιτικός ο οποίος θα πει, συμπολίτες κάναμε και κάνατε λάθος πρέπει να αλλάξουμε πορεία, δεν έχει καμιά τύχη στον τόπο μας. Για σκεφτείτε, ότι αλλαγή έγινε, έγινε γιατί την επέβαλε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Και την κάνουμε πάντα αφού εξαντλήσουμε κάθε περιθώριο καθυστέρησης. Για να δείξουν οι πολιτικοί μας ότι αγωνίστηκαν σκληρά για να διατηρηθεί η άνευ συζητήσεως, “σωστή” μας πορεία.

Όταν ακούω τον κ. Καραμανλή, δεν μπορώ να τον αντέξω ούτε ένα λεπτό. Δεν αντέχω το ψέμα το οποίο παρουσιάζει ως ειλικρίνεια. Είναι φυσικό που τον θεωρούν το ισχυρό χαρτί του κόμματός του. Τον κ. Παπανδρέου τον συμπαθώ κάπως περισσότερο, αλλά …είναι το αδύνατο χαρτί του κόμματός του! Μου άρεσε ο κ. Μητσοτάκης και ο κ. Μάνος γιατί έλεγαν αυτό που πίστευαν ασχέτως από το αν μου ήταν αρεστό ή όχι. Δεν έχει σημασία αν συμφωνεί κανείς με αυτά που λεν. Στην πολιτική οι απαντήσεις δεν είναι άσπρο μαύρο. Σημασία έχει να μπορεί να πει κάποιος, ο γιαλός είναι στην θέση του, εμείς πάμε λάθος…

Λέτε το Άγιο Πνεύμα να μας φωτίσει; Δεν πιστεύω…