Ανασκόπηση

 

Ανασκόπηση

Συνέχεια από τα προηγούμενα

Πριν προχωρήσω αισθάνομαι ότι πρέπει να κάνω μια ανασκόπηση, να επαναλάβω κάποιες θέσεις και απόψεις που χωρίς αυτές αυτά που γράφω δεν έχουν το νόημα που εγώ τους δίνω. Πρέπει λοιπόν να τονίσω ότι οι αναρτήσεις που κάνω δεν είναι αυτόνομες, αλλά βασίζονται σε προηγούμενες και γι’ αυτό παραπέμπω στο μπλόγκ μου όπου μπορεί κανείς να τις διαβάσει. Επειδή αυτό δεν είναι πάντα εύκολο για τον λόγο αυτό κάνω την παρακάτω ανασκόπηση.

Η αφετηρία είναι η τετριμμένη παρατήρηση ότι οι δυτικές κοινωνίες διεξέρχονται μια πολλαπλή και ιδιαίτερη κρίση. Πολλοί λεν πολλά για τις αιτίες της κρίσης και ενδεχομένως όλοι να έχουν εν μέρει δίκιο. Εγώ διατυπώνω την άποψη ότι πίσω από σχεδόν όλες τις αιτίες κρύβεται μια λανθασμένη αντίληψη περί του ανθρώπου, μια λανθασμένη ανθρωπολογία. Εδώ συμβαίνει κάτι αξιοσημείωτο. Ενώ η παραδοσιακή ανθρωπολογία έχει αμφισβητηθεί από πολλούς επιστημονικούς κλάδους όπως η εξελικτική βιολογία, οι διάφορες εκδοχές της ψυχολογίας και από την φιλοσοφία της σύγχρονης επιστήμης, εν τούτοις η εκπαίδευση, η πολιτική και η οικονομία εξακολουθούν να στηρίζονται στην παραδοσιακή αντίληψη.

Η παραδοσιακή αντίληψη βασίζεται στην ιδέα της κοινής ανθρώπινης φύσης, την οποία έχουν όλοι οι άνθρωποι ανεξαρτήτως χρόνου και τόπου. Και αυτή η φύση είναι σταθερή, δεν αλλάζει. Με αφορμή το ερώτημα περί του φυσιολογικού έκανα μια εκτενή, συστηματική και τεκμηριωμένη μελέτη του θέματος για να καταλήξω στο συμπέρασμα ότι κάθε άνθρωπος έχει την δική του μοναδική και διαφορετική από τους άλλους φύση. Αυτό σημαίνει ότι βλέπει τον κόσμο και αντιδρά στα ερεθίσματα που έρχονται από αυτόν με μοναδικά διαφορετικό τρόπο.

Για να γίνει αισθητή η προσέγγισή μου μπορώ να χρησιμοποιήσω μια συμβολική εικόνα. Η παραδοσιακή αντίληψη είναι ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν άκρες μέσες ένα κοινό υλισμικό (hardware) στο οποίο τρέχουν διάφορα λογισμικά, που αντιστοιχούν κυρίως στην επίδραση του κοινωνικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Αυτό που μας φανερώνει η αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης είναι το ότι οι άνθρωποι έχουν ο καθένας το δικό του διαφορετικό hardware το οποίο θα έχει βέλτιστη απόδοση όταν τρέχει το δικό τους αποκλειστικό software. Κάθε απόκλιση από την ιδιαιτερότητα μειώνει την απόδοση. Άρα κάθε ομοιόμορφη αντιμετώπιση των ανθρώπων είναι αναποτελεσματική ενώ οι διαφοροποιημένες προσεγγίσεις έχουν καλύτερες πιθανότητες επιτυχίας, στην εκπαίδευση, στην διαχείριση των προσωπικών ζητημάτων, στην πολιτική και στην οικονομία.

Είναι πολύ σημαντικό να τονισθεί ότι τα παραπάνω έχουν στατιστικό χαρακτήρα. Δηλαδή ισχύουν όταν έχουμε ένα μεγάλο δείγμα ανθρώπων και περιπτώσεων. Σε καμμιά περίπτωση δεν μπορούν να κάνουν πρόβλεψη για ένα συγκεκριμένο άνθρωπο. Δηλαδή π.χ. κάλλιστα να εμφανισθεί μια μεγαλοφυΐα που σπούδασε σε ένα υποβαθμισμένο δημόσιο σχολείο ή να λυτρωθεί ψυχολογικά κάποιος γιατί άκουσε μια συμβουλή που του έστειλε ένας φίλος για …καληνύχτα!

Επί πλέον μπορεί κανείς εύκολα να δείξει ότι η κουλτούρα έχει την δυνατότητα να ομαδοποιεί, σε ένα κάποιο βαθμό, τους ανθρώπους επηρεάζοντας την φύση τους, δηλαδή την θεμελιώδη φυσική τους υπόσταση. Επειδή ο πυρήνας κάθε ανθρώπινου πολιτισμού είναι η θρησκεία του, η δύναμη των θρησκειών είναι διαφορετική και πολύ μεγαλύτερη απ’ ότι κανείς νομίζει. Και η δύναμή τους είναι άσχετη από την τυχόν μεταφυσική τους αλήθεια. Δημιουργούν ανθρώπους που αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και τον κόσμο, με ότι πιο κοντινό μπορεί κανείς πει, με όμοιο τρόπο.

Σημαντική παρατήρηση είναι το γεγονός ότι ο κάθε άνθρωπος θεωρητικά έχει την δυνατότητα να οδηγήσει τον εαυτό του όπου πράγματι θέλει, όπου δηλαδή είναι πρόθυμος να κοπιάσει για να φθάσει. Σε αυτό το θέμα είναι προφανές ότι η σωστή βοήθεια από τρίτο είναι καθοριστικής σημασίας.

Έχω την αίσθηση ότι όλα όσα λέω μπορεί κάποιος να τα εκλάβει ως ρατσιστικά. Πρόκειται όμως για την ολοκληρωτική κατάργηση του ρατσισμού. Ο ρατσισμός ισχυρίζεται ότι οι άνθρωποι διαφοροποιούνται βιολογικά και κάποιοι είναι ανώτεροι και κάποιοι κατώτεροι απλά γιατί ανήκουν σε μια κάποια φυλή. Η δική προσέγγιση ισχυρίζεται ότι οι άνθρωποι διαφοροποιούνται σε ένα βαθύτερο επίπεδο από αυτό της βιολογίας και το να είναι κανείς καλύτερος ή χειρότερος δεν έχει να κάνει με φυλή ή οτιδήποτε άλλο αλλά είναι μια ειδική έκφραση των φυσικών νόμων, φυσικών νόμων που τρόπον τινά παράγουν τόσο τους χαρισματικούς όσο και τους πολύ λιγότερο χαρισματικούς ή και προβληματικούς ανθρώπους.

Αν θέλουμε να μιλήσουμε για ανθρώπινη φύση αυτή κρύβεται στο επίπεδο των κβαντικών πεδίων και είναι μια φυσική οντότητα που διαρκώς αλλάζει και με την πάροδο του χρόνου αλλά και από τόπο σε τόπο. Είναι ίδια με την φύση του φυσικού υποβάθρου όλων των όντων.

Μετά από αυτές τις διευκρινίσεις μπορούμε να συνεχίσουμε και να μιλήσουμε και για την τεχνητή νοημοσύνη, σε συνάφεια βέβαια με τις προηγούμενες αναρτήσεις.

Συνεχίζεται

Οι οδηγίες γενικής ευτυχίας

Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει να αντιμετωπίσει καταστάσεις και προβλήματα που έχουν πρωτόγνωρο βαθμό δυσκολίας. Η προσωπική, η επαγγελματική και κοινωνική ζωή είναι πιο περίπλοκες από ποτέ και από την άλλη δεν υπάρχουν ισχυροί άνωθεν καθορισμοί που απαλλάσσουν τον άνθρωπο από την ευθύνη των επιλογών. Αυτό σημαίνει ότι ο ψυχικός κόσμος των ανθρώπων είναι περισσότερο από κάθε άλλη φορά στρεσαρισμένος ή και διαταραγμένος και έχει άμεση ανάγκη βοήθειας. Και από εδώ αρχίζουν τα δύσκολα.

Υπάρχει μια ολόκληρη βιομηχανία συμβουλευτικής που επαγγέλλεται ότι καλύπτει την ανάγκη αυτή των ανθρώπων. Διακρίνω δύο εκδοχές αυτής της συμβουλευτικής. Η πρώτη είναι εξατομικευμένη, σε διάφορες εκδοχές οι περισσότερες από τις οποίες απαιτούν πολύ χρόνο και χρήμα. Η άποψή μου είναι ότι το χρήμα και ο χρόνος είναι καθοριστικής σημασίας για ένα θετικό αποτέλεσμα. Και αυτό γιατί εφόσον ο θεραπευτής πληρώνεται, ο θεραπευόμενος έχει απαιτήσεις και επομένως ο θεραπευτής είναι αναγκασμένος να προβαίνει στις κατάλληλες προσαρμογές ώστε να έχει αποτέλεσμα, ειδάλλως …θα χάσει την δουλειά του. Αν και στο μυαλό των περισσότερων θεραπευτών υπάρχει η έννοια της κοινής ανθρώπινης φύσης, στην πράξη είναι υποχρεωμένοι να λειτουργούν ωσάν ο κάθε άνθρωπος να είναι κάτι το εντελώς διαφορετικό. Έτσι η συμβουλευτική αυτή προσεγγίζει αρκετά αυτό που πράγματι είναι ο άνθρωπος, μια εντελώς μοναδική οντολογικά περίπτωση.

Μια τέτοια διαδικασία όμως έχει πολύ μεγάλο κόστος και οικονομικό αλλά και ψυχικό, το οποίο δεν μπορούν να διαθέσουν όλοι. Έτσι έχω την εντύπωση ότι  οι περισσότεροι άνθρωποι αναζητούν μια δωρεάν συμβουλευτική. Όταν ήμουν μικρός κυκλοφορούσαν στα επιτοίχια ημερολόγια τα ρητά ή τα διδάγματα της ημέρας. Σήμερα κυκλοφορεί ένας τεράστιος όγκος συμβουλευτικών κειμένων είτε ψηφιακών είτε γραπτών είτε ομιλιών είτε άλλων μορφών που δεν γνωρίζω, τα οποία προσφέρονται είτε εντελώς δωρεά είτε με πολύ μικρό κόστος. Οι συμβουλές έχουν πάντα την μορφή εάν κάνεις αυτό τότε θα συμβεί εκείνο. Προσφέρονται εξίσου σε όλους, επομένως εκφράζουν την βαθιά πεποίθηση ότι όλοι οι άνθρωποι είναι οντολογικά ίδιοι. Κάθε τυχόν διαφοροποίηση είναι καθαρά φαινομενολογική.

Δεν θεωρώ ότι οι θεραπευτές που απευθύνονται με γενικές συμβουλές στο ευρύ κοινό είναι κακόβουλοι, χωρίς να αποκλείεται να υπάρχουν και τέτοιοι. Τους τελευταίους τους βγάζω από το κάδρο των σκέψεών μου. Οι άλλοι είναι πολύ πιθανόν να έχουν δοκιμάσει οι ίδιοι προσωπικά ή κάποιοι τρίτοι γνωστοί τους την αξία ων συμβουλών τους και επομένως θεωρούν ότι αφού αποδείχτηκαν αποτελεσματικές για μερικούς έχουν την ίδια αξία για όλους. Όπως είναι φανερό, αν οι άνθρωποι είναι οντολογικά διαφορετικοί η προηγούμενη υπόθεση δεν ισχύει. Το μερικό γενικεύεται και αυτό δεν μπορεί παρά να οδηγεί σε σφάλματα…

Μπορεί να συμβούν τουλάχιστον δύο βασικά σενάρια. Από όλον αυτόν τον χείμαρρο κάποιος ακούει μια συμβουλή η οποία, αυτό που λέμε, του βγαίνει και έκτοτε τείνει να θεωρεί την πηγή της συμβουλής ως σωστή. Δεν αντιλαμβάνεται το γεγονός ως κάτι τυχαίο, αλλά ως ένα είδος αποκάλυψης. Το αποτέλεσμα είναι τι περισσότερες φορές καταστροφικό. Θεωρεί ότι αφού μια φορά ο θεραπευτής βγήκε σωστός είναι σωστό και οτιδήποτε άλλο προτείνει. Ο άνθρωπος εγκλωβίζεται γιατί είναι βέβαιο ότι οι γενικευμένες συμβουλές γρήγορα δεν θα τον καλύπτουν… Είναι λίγοι αυτοί που έχουν ισχυρό χαρακτήρα και ειλικρίνεια με τον εαυτό τους και βαθιά διάθεση αυτοκριτικής και οι οποίοι μπορεί να μην τους συμβεί αυτό που συμβαίνει στους περισσότερους. Ένας δύσκολος εγκλωβισμός.

Στο δεύτερο σενάριο, δεν γνωρίζω πιο είναι πολυπληθέστερο, ο άνθρωπος κρατά από την πλημμύρα της διαθέσιμης συμβουλευτικής ότι τρέφει την δική του αδυναμία, ότι του είναι πιο βολικό, ότι πιο αυτοδικαιωτικό. Το αποτέλεσμα είναι οι απολυτοποίηση των απόψεών του, η αντιμετώπιση της ζωής με όρους άσπρου μαύρου και βέβαια μια επισφαλής ψυχική ισορροπία που ένα τίποτα είναι αρκετό για να την ανατρέψει.

Αυτά τα δύο σενάρια πιστεύω ότι  είναι βαθιά συσχετισμένα με την οικονομική και τεχνολογική υποβάθμιση μεγάλων ομάδων του πληθυσμού. Είναι προφανές ότι ο πλούσιος θα βρεί χρόνο και χρήμα για να ..τα βρει με τον εαυτό του. Ο όχι πλούσιος θα αρκεσθεί στα δημόσια κηρύγματα. Ο διχασμός που έχει οικονομική αφετηρία ενισχύεται και από ψυχολογικούς παράγοντες ενισχύεται και πλέον εκφράζεται δυναμικά και στην πολιτική ζωή. Είναι ένας διχασμός που διαπερνά οριζόντια όλες τις πολιτικές προτιμήσεις, αλλά προφανώς βρίσκει πλέον πρόσφορο έδαφος για να εκδηλωθεί είτε από αριστερά είτε από δεξιά.

Δεν έχει κανείς παρά να παρατηρήσει την δομή του λόγου των ανθρώπων που εκφράζονται δημοσίως είτε στα ΜΜΕ είτε στο διαδίκτυο, για να πιστοποιήσει τα παραπάνω. Είναι λόγος τοξικός. Όμως πρέπει να θίξω ακόμα ένα θέμα που προβάλει απειλητικό, εγώ διακρίνω μια απειλή που δεν έχω δει κάποιον να επισημαίνει.

Συνεχίζεται

Ο Πλανήτης της Θεολογίας

 

 Πριν 23 χρόνια έβγαλα τον Πλανήτη της Θεολογίας, ένα βιβλίο σταθμός για μένα αλλά και για πολλούς άλλους.

Τώρα είναι ένα από τα εκατομμύρια βιβλία που βρίσκει κανείς στο αρχείο της Άννας 

https://el.annas-archive.org/ 

στον σύνδεσμο https://el.annas-archive.org/md5/e674f336c7dc0e36845e5c6b1b469ead 

Είναι ένας έλεγχος της ορθόδοξης θεολογίας με κριτήριο τις γνώσεις που μας παρέχει η επιστήμη. Όποιος ενδιαφέρεται πράγματι για τις σχέσεις θρησκείας και επιστήμης θα πρέπει να έχει κατά νου και τα ερωτήματα που τίθενται στο βιβλίο αυτό

Τεχνητή γονιμοποίηση, Μεγάλη Ἔκρηξη, κλωνοποίηση, γενετική, βιοτεχνολογία, σκοτεινή ὕλη, ἐξωτική ἐνέργεια, μακρινοί πλανῆτες καί ἐξωγήϊνη ζωή, DNA, ἄμεση ἀλληλεπίδραση ἐγκεφάλου καί ὑπολογιστή θέτουν σέ δεινή δοκιμασία ὄχι μόνο τόν τρόπο ὕπαρξης τοῦ ἀνθρώπου, ἔτσι ὅπως τόν ἔχουμε συνηθίσει, ἀλλά καί τήν ἴδια τήν ἀντίληψη γιά τόν ἄνθρωπο, τόν κόσμο καί ἀκόμα καί γιά τόν Θεό. Ἀκόμα, ἡ κυριαρχία τοῦ σέξ, τά ἀνθρώπινα δικαιώματα, ἡ ἀνισότητα τῶν ἀνθρώπων, ἡ ἀπέραντη ποικιλία τῶν πολιτισμῶν καί τῶν θρησκευτικῶν ἐκδοχῶν. Καί ἐπιπλέον ἡ νευροβιολογική μελέτη τῶν βιωμάτων καί οἱ γονιδιακοί καί γενετικοί προσδιορισμοί τοῦ ἀτόμου. Ἀπέναντι σέ αὐτόν τόν καταιγισμό τῶν προκλήσεων ἡ ὑπάρχουσα θεολογία δέν ἔχει νά ἀντιτάξει παρά ὑπεκφυγές πού, ἄν τίς κοιτάξει κανείς κριτικά, θά δυσκολευτεῖ νά τίς χαρακτηρίσει ἐπαρκεῖς...

Επανάσταση κατά της θεολογικής πολιτικής σκέψης ΙΙ

Σε μια θεολογική χώρα, τα κόμματα αλλά και οι άνθρωποι, λειτουργούν σαν θρησκευτικές αιρετικές ομάδες που μάχονται για την κυριαρχία επί της αληθείας. Υπάρχει ο αρχηγός ο οποίος ορίζει ποια είναι η αλήθεια του κάθε κόμματος και στην συνέχεια οι υπόλοιποι πρέπει να την ακολουθούν. Ναι υπάρχει μια συζήτηση, αλλά το όλο σκηνικό θυμίζει οικουμενικές συνόδους.

Τότε που ο αυτοκράτορας, και προφανώς τις περισσότερες φορές η αυλή του, αποφάσιζε να υποστηρίξει μια θεολογική αλήθεια και συγκαλούσε μια “οικουμενική” σύνοδο επισκόπων η οποία επέβαλε την αλήθεια του αυτοκράτορα στους υπηκόους του. Ναι στην διάρκεια της συνόδου γινόταν συζήτηση, αλλά στο τέλος όλοι έπρεπε να υποταχθούν στην επιλογή της πλειοψηφίας, που πάντα εντελώς τυχαία, υποστήριζε την επιλογή του αυτοκράτορα. Όσοι δεν δεχόντουσαν την αλήθεια της πλειοψηφίας ήταν απόβλητοι…

Όπως ακριβώς συμβαίνει σήμερα σε όλα τα κόμματα. Τα κριτήριά τους δεν είναι το αποτέλεσμα, δεν είναι το καλό της κοινωνίας, της πατρίδας, της Ελλάδας, αλλά η συμμόρφωση με τις αλήθειες του αρχηγού και της ομάδας του. Και η αλήθεια αυτή είναι τόσο ανώτερη που όποιος την αμφισβητεί δεν έχει θέση μέσα στο κόμμα, είναι αιρετικός…

Αυτός ο απίστευτος κομματικός κατακερματισμός οφείλεται σε μια εντελώς θεολογική διαδικασία, την οποία περιέγραψα προηγουμένως. Ομάδες και ομαδούλες μη δεχόμενες την θεολογική αλήθεια των ηγεσιών, δηλαδή επιμένοντας στην προσωπική τους θεολογική αλήθεια, αποσκιρτούν από τα κόμματα και σχηματίζουν νέα και όλοι δηλώνουν σε όλους τους τόνους ότι δεν πρόκειται να συνεργαστούν με κανένα άλλο κόμμα, γιατί δεν μπορεί να συνυπάρξει το σκοτάδι με το φως…

Και οι χαχόλοι της βάσης ακολουθούν…

Το κύριο χαρακτηριστικό μιας θεολογικής αλήθειας είναι το αμετάβλητό της. Όλοι οι …πολιτικοί θεολόγοι, οχυρώνονται πίσω από τις αλήθειες τους και πυροβολούν ο ένας τον άλλο σε μια απίστευτη σπατάλη, για μια ακόμα φορά, πόρων, ανθρώπινων και υλικών, στον βωμό των προσωπικών και συντεχνιακών συμφερόντων. Και από κοντά οι ηθικοί αυτουργοί, οι δημοσιογράφοι… Αντί να επικεντρώνονται στο δια ταύτα, σε αυτό που έρχεται, γυρίζουν διαρκώς στο παρελθόν για να υποσκάψουν το παρόν. Λένε στους πολιτικούς: καλά τα λέτε τώρα, γιατί δεν τα λέγατε ή δεν τα κάνατε δυο χρόνια πριν;…

Ένα επιχείρημα υπέρ κάθε θεολογικής αλήθειας είναι ότι ήταν ίδια και χθες και μια αλήθεια που αλλάζει δεν μπορεί να είναι αληθινή…

Έχω λοιπόν μια πολύ σαφή άποψη. Τα κόμματα αλλά και η πολιτική γενικά, είναι θεσμοί τους οποίους υπηρετούν οι άνθρωποι για το καλό της κοινωνίας και δεν υπάρχουν για να εξυπηρετούν προσωπικά συμφέροντα. Οι δε απόψεις τους είναι απόψεις, όχι υπερφυσικές αλλά σημεία ισορροπίας συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων και ως εκ τούτου πρέπει διαρκώς να αλλάζουν, να εξελίσσονται. Οι διαρκείς διασπάσεις τους, αποχωρήσεις και διαγραφές είναι αποτέλεσμα της θεολογικής δομής τους, της απουσίας της ορθολογικής σκέψης και της κυριαρχίας μιας ξεπερασμένης μεταφυσικής για το τι είναι συμφέρον για τον τόπο.

Στην Ελλάδα θεωρώ ότι ένα μόνο θεολογικό κόμμα έχει λόγο και νόημα ύπαρξης, το ΚΚΕ. Όλα να νεοφανέντα κόμματα δεν έχουν λόγο ύπαρξης, όπως άλλωστε και φανερώνει ο ξύλινος, αλλά και θαυματολογικός λόγος τους. Υπόσχονται θαύματα, αρκεί να ανάψουμε το κεράκι μας στο εικονοστάσι τους.

Μπορεί να απεχθάνομαι τις πολιτικές των κομμάτων εξουσίας, αλλά ακόμα πιο πολύ απεχθάνομαι το θαύμα που υπόσχονται οι αιρετικοί των άλλων κομμάτων. Πιστεύω ότι μόνο μια ελπίδα υπάρχει για τον τόπο μας: Να επαναστατήσουμε κατά του “θεολογικού” εκμαυλισμού της πολιτικής αλλά και της “θεολογικής” σκέψης ημών των πολιτών. Όχι προτιμώντας άλλους θεολόγους, αλλά βοηθώντας την ανανέωση των κομμάτων εξουσίας. Ψηφίζοντας δηλαδή αυτούς που τολμούν να αλλάζουν, αυτούς που δεν διστάζουν να παραδεχθούν ότι έκαναν λάθη και δεν έχουν διάθεση να τα επαναλάβουν.

Η επιλογή είναι αρκετά εύκολη. Θα εμπιστευτώ αυτούς που σε αυτήν την αλλαγή δίδουν συγκεκριμένο και σαφές περιεχόμενο, που δεν είναι μια απλή διακήρυξη. Θα μαυρίσω όλους όσους λένε …εγώ σας τάλεγα…

Η ζωή υπάρχει στην εξέλιξη και όχι στην καταστροφή ή την στασιμότητα.

Οι δημοσιεύσεις συνεχίζονται σε νεότερο Blog 

Επιστήμη και υπαρξιακοί προβληματισμοί

https://gmeskos.blogspot.com/ 

Επανάσταση κατά της θεολογικής πολιτικής και σκέψης Ι

Πολλές φορές ισχυρίζομαι ότι το μείζον πρόβλημα στην Ελλάδα σήμερα είναι η …θεολογική της σκέψη. Το ότι δηλαδή το σημερινό αδιέξοδο οφείλεται στο γεγονός ότι και οι πολιτικοί μας αλλά και ο κόσμος σκέπτεται και αντιδρά θεολογικά. Πριν από λίγο ήμουν στο Δημαρχείο της Αγίας Παρασκευής, για κάποιο θέμα τοπικό θέμα, και ο θεολογικός τρόπος σκέψης και δράσης της κ. αντιδημάρχου με έκανε ακόμα μια φορά να σκεφτώ ότι γεννήθηκα σε λάθος τόπο…

Δεν μου είναι όμως ξεκάθαρο, αν γίνεται καθαρό τι σημαίνει για μένα θεολογική σκέψη, ούτε το γιατί χρησιμοποιώ αυτόν τον όρο και όχι κάποιον άλλο. Στις σχετικές λοιπόν αναφορές, που είναι ξεκάθαρα όχι θεολογικές, με το όρο θεολογική σκέψη εννοώ μια στάση, ένα τρόπο σκέψης και αντίδρασης απέναντι στα πράγματα. Δεν αναφέρομαι με κανένα τρόπο σε θεολόγους διανοούμενους ή εκκλησιαστικούς ούτε σε θεολογικά ζητήματα. Τα ζητήματα που με απασχολούν είναι καθαρά πολιτικά, όπως π.χ. οι επικείμενες εκλογές. 

Γιατί όμως χρησιμοποιώ τον όρο θεολογική σκέψη; Η απάντηση έρχεται από την ιστορία. Το μοτίβο σκέψης που κυριαρχεί στην ελληνική κοινωνία σήμερα, ιστορικά αναπτύχθηκε από τους χριστιανούς θεολόγους  -δεν έχω γνώσεις για να συγκρίνω τις άλλες θεολογικές παραδόσεις-  και στην συνέχεια η ορθόδοξη θεολογική παράδοση απετέλεσε καθοριστικό παράγοντα στην εξέλιξη του νεοελληνικού πολιτισμού. Στην ανάλυση που έκανα σχετικά με τα μιμίδια εξήγησα αναλυτικά, τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αυτό, αν και το θέμα αυτό απαιτεί περισσότερη μελέτη.

Ταυτόχρονα, παραδείγματα από την χριστιανική διδασκαλία φανερώνουν ανάγλυφα τον τρόπο με τον οποίο είναι δομημένο αυτό το μοτίβο. Βεβαίως κάποιοι ασπάζονται την θεολογική σκέψη, όσον αφορά θεολογικά ζητήματα. Αυτό δεν το κατακρίνω. Αυτό που κατακρίνω είναι η μεταφορά αυτού του μοτίβου σε μη θεολογικά ζητήματα, την μεταφορά της θεολογικής δομής της σκέψης σε μη θεολογικά ζητήματα.

Να μερικά από τα μοτίβα της θεολογικής σκέψης: Η πίστη σε άνωθεν αποκεκαλυμμένες αλήθειες ακόμα και αν αυτές προσκρούουν εμφανώς και προφανώς στην άμεση εμπειρία των ανθρώπων. Π.χ. η διδασκαλία ότι ο Θεός είναι αγάπη, αν και η καθημερινή εμπειρία αποδεικνύει το αντίθετο. Για να ξεπεραστεί το αδιέξοδο η θεολογία έχει αναπτύξει μια ποικιλία στρατηγικών και μεθόδων με τις οποίες φανερώνει ότι το μαύρο είναι άσπρο. Το εντυπωσιακό είναι ότι ο σύγχρονος πολιτικός λόγος που ακούω σήμερα ακολουθεί ακριβώς τις ίδιες τακτικές και μεθόδους προκειμένου να αποδείξει το όποιο ζητούμενο που συνήθως είναι το αντίθετο από την κοινή εμπειρία. Και δεν αναφέρομαι μόνο στον λόγο των πολιτικών, αλλά και των απλών πολιτών…

Για τις μεθόδους αυτές έχω μιλήσει αλλού αναλυτικά, τώρα θα πω επιγραμματικά ότι πρόκειται για κυριολεκτικό βιασμό του λόγου και της λογικής με ένα συνδυασμό μερικών αληθειών και πολλών ψεμάτων και ένα σοφιστικέ παιχνίδι με το νόημα των λέξεων. Π.χ. όπως η λέξη ελευθερία στην χριστιανική θεολογία έχει μαγικές ιδιότητες και διαστάσεις, κάτι το εντελώς ανάλογο συμβαίνει σήμερα με την λέξη ανάπτυξη. 

Στο υπόβαθρο όλων είναι η συστηματική απουσία της κοινής λογικής, του μόνου εδάφους στο οποίο μπορεί να ανθήσει η συνεννόηση των ανθρώπων. Έτσι λοιπόν όπως ακριβώς υπάρχει μια απίστευτη πολυδιάσπαση στον χώρο της θεολογίας και της Εκκλησίας, ο καθένας λέει και πιστεύει ότι θέλει, έτσι υπάρχει και η ακραία πολυδιάσπαση στον πολιτικό χώρο. Γιατί απλά δεν υπάρχει ένα κοινό σημείο αναφοράς και ένα κοινό σημείο ελέγχου. 

Αυτές τις σκέψεις τις έκανα ακούγοντας για την καινοφανή διάσπαση του εκλογικού σώματος μπροστά σε προβλήματα ζωής ή θανάτου για τον τόπο μας. Είπα: μονάχα σε μια θεολογική χώρα μπορεί να συμβαίνει κάτι τέτοιο…

Μια κοινωνία στα πρόθυρα της αυτοκτονίας...

Αυτές τις μέρες σκέφτομαι ξανά και αναρωτιέμαι: πως είναι δυνατόν να πήρα, στο παρελθόν, στα σοβαρά και κυριολεκτικά τον χριστιανικό μύθο… Πως είναι δυνατόν να υπήρξα τόσο …ανόητος.

(Ας κάνω μια σημαντική διευκρίνιση. Ο μύθος αυτός είναι εξαιρετικά πλούσιος και σημαντικός, αλλά ως μύθος δηλαδή μια συμβολική καταγραφή του ανθρώπινου ψυχισμού, των φόβων του, των επιδιώξεών του, των ελπίδων του, αλλά και των μεθόδων που χρησιμοποιεί το κοινωνικό σύνολο για την χειραγώγηση των μελών του. Το απίστευτο είναι ότι πίστευα ότι δεν είναι μύθος, αλλά ότι είναι η μόνη αντικειμενική αλήθεια για τον κόσμο, τον άνθρωπο και τον Θεό.)

Έχω πολύ καλή ανάμνηση του τρόπου και των αιτίων ένεκα των οποίων φέρθηκα ανόητα, αλλά όλες αυτές οι σκέψεις με οδήγησαν στο να ξανασκεφτώ με ένταση το παρόν, το σύγχρονο ελληνικό δράμα. Ένα σχετικά σημαντικό τμήμα της ελληνικής κοινωνίας είναι ευνοϊκά διακείμενο απέναντι στον μύθο, για λόγους διαμετρικά αντίθετους από τους “δικούς” μου. Και ο μύθος αυτός, για λόγους ιστορικούς, είναι πυρηνικό στοιχείο της ελληνικής κουλτούρας και η επίδρασή του στο παρόν είναι κατά την γνώμη μου καταλυτική. Η ελληνική κοινωνία σήμερα πελαγοδρομεί γιατί αδυνατεί να κατανοήσει και να επεξεργαστεί αυτήν την επίδραση. Γράφω λοιπόν μερικές ακόμα σκέψεις:

Ο χριστιανικός μύθος, όταν προσφέρεται απλουστευτικά, και σήμερα μόνο έτσι καταναλώνεται, είναι η αποθέωση του λαϊκισμού και της απάτης που συνοδεύει αναπόφευκτα τον κάθε λαϊκισμό. Πραγματικά τι μπορεί να είναι πλέον …χαϊδευτικό για τα αυτιά του ανθρώπου από την διδασκαλία ότι ο Θεός έπαθε-σταυρώθηκε για χάρη του, για την σωτηρία του; Και ότι αυτή η σωτηρία προσφέρεται δωρεάν σε όλους, δεν έχουν παρά να την θελήσουν και να …πάνε να την πάρουν! Περάστε κόσμε, δωρεάν γεύμα! Η απάτη, μια από τις απάτες, γιατί υπάρχουν και άλλες, είναι αυτό το δωρεάν. Μόλις κάποιος τσιμπήσει, αρχίζει και πληρώνει δια βίου ένα χρέος που δεν τελειώνει ποτέ.

Φυσικά όλα αυτά δεν τα σκέπτομαι γιατί ανησυχώ για όλους όσους πιστεύουν στην μοναδική αλήθεια του χριστιανικού μύθου, αλλά γιατί συνειδητοποιώ το τραγικό αδιέξοδο της κοινωνίας μας. Μιας κοινωνίας βαθειά ζυμωμένη με τον μύθο αυτό, άρα βαθειά ζυμωμένη με τον λαϊκισμό και την ιδέα του τζάμπα γεύματος, φυσικά μόνο για εμάς, τους εκλεκτούς…

Μια κοινωνία που πολλές φορές στο παρελθόν αυτοκτόνησε, πιστεύοντας σε διάφορες παραλλαγές του χριστιανικού λαϊκισμού, νομίζω ότι η πρώτη ήταν το 1204, μετά 1453, μετά 1922, 1944, και φοβάμαι τώρα. Και πάλι η χώρα δείχνει να οδεύει στην αυτοκτονία για χάρη του ίδιου και απαράλλακτου μύθου. Θα μπορούσα να γράψω πολλά για να εξηγήσω πλήρως αυτήν την ερμηνεία. Το τελικό αποτέλεσμα είναι και πάλι το ίδιο. Και πάλι στον τόπο μας συγκροτείται ένα μέτωπο, αυτών που πιστεύουν στον μύθο, μιας άνωθεν δηλαδή σωτηρίας όπου κάποιος άλλος πληρώνει για τις αμαρτίες μας και αυτών που έστω και αργά, έστω και με παλινωδίες καταλαβαίνουν ότι πρέπει να πληρώσουμε για να σωθούμε.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι όλες τις φορές η αναζήτηση της τζάμπα σωτηρίας έχει ένα κοινό χαρακτηριστικό: αναδεικνύει ως εχθρό την δύση και τους δυτικούς. Τι ειρωνεία! Πάντα, σε όλες τις συγκυρίες που ανέφερα, από την δύση παίρναμε το γεύμα και μετά δεν θέλαμε να το πληρώσουμε… Δεν είναι τυχαίο. Οι δυτικές κοινωνίες είναι οι πρώτες και ίσως οι μοναδικές κοινωνίες στον πλανήτη που εδώ και αιώνες δεν αναζητούν άνωθεν την σωτηρία αλλά την κατακτούν με το σπαθί τους ή με την επιστήμη και τον πλούτο τους. Είναι οι κοινωνίες από τις οποίες όλοι οι λαϊκιστές ηγέτες του πλανήτη, οπαδοί του τζάμπα γεύματος, τρώνε χωρίς να θέλουν να πληρώσουν, με τραγικό αποτέλεσμα βέβαια στο τέλος οι δυτικοί να τους παίρνουν και τα …σώβρακα! (Βέβαια τον λογαριασμό τον πλήρωναν και συνεχίζουν να πληρώνουν οι λαοί. Οι ηγέτες συνήθως ξέρουν να την κάνουν…)

Είναι τρομακτικό το δίλλημα των τωρινών εκλογών. Ή θα αποποιηθούμε τον μύθο του τζάμπα γεύματος που το πληρώνει κάποιος άλλος, φτωχαίνοντας, ή θα μας πάρουν, ακόμα μια φορά, και τα σώβρακα.

Έτσι θέλαμε και τον φέραμε, φώναζε το πλήθος όταν ο βασιλιάς Κωνσταντίνος αποβιβαζόταν στον Πειραιά ικανοποιώντας τα αντιδυτικά αισθήματα της όχλου της εποχής, με αποτέλεσμα την τραγικότερη απώλεια του ελληνισμού, της αρχαίας κοιτίδας του…

Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω φωνάζουν οι σύγχρονοι δεξιοί και αριστεροί απόγονοι των καταστροφέων του ελληνισμού, και μας οδηγούν στην ολοκλήρωση των διαδοχικών καταστροφών που ξεκίνησαν το 1204.

Όσοι πιστεύουμε ότι η Ελλάδα δεν είναι μια ξοφλημένη υπόθεση πρέπει να ξεσηκωθούμε αντίθετα στον λαϊκισμό της άνωθεν ανέξοδης σωτηρίας, να αυξήσουμε την απόδοσή μας, την δουλειά μας, τις πληρωμές μας… Για την σωτηρία την δική μας και της χώρας μας!

Είναι δυνατόν να εμπιστευθούμε ξανά αυτούς που, χωρίς αμφιβολία, μας οδήγησαν εδώ; Να το τρομακτικό ερώτημα-δίλλημα. Η πείρα της ζωής, αλλά και των άλλων κοινωνιών που έχουν καταφέρει να ξεπεράσουν τέτοιες κρίσεις χωρίς να τις μετατρέψουν σε καταστροφές, μας δείχνει ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Πρέπει εμείς και αυτοί να αλλάξουμε έτσι ώστε να μην επικρατήσει το κύμα του αντιδυτικού λαϊκισμού και να χάσουμε και τα αβγά και τα πασχάλια.

Το αιώνιο δίλλημα

Σε όλα τα χρόνια της Μεταπολίτευσης, στο εσωτερικό καθενός εκ των δύο πυλώνων του δικομματισμού συνυπήρχαν πάντα στοιχεία εξαιρετικά ετερόκλητα: εκσυγχρονιστές και λαϊκιστές, μεταρρυθμιστές και αντιμεταρρυθμιστές, δυτικόφιλοι που αναζητούσαν τις ιδεολογικές τους ρίζες στον Αδ. Κοραή και οπαδοί της καθ' ημάς Ανατολής εκφραζόμενοι από το «κρείττον βασιλεύον Τούρκου φακιόλιον ή καλύπτραν λατινικήν». Ο εσωκομματικός ανταγωνισμός αυτών των αντίθετων προσανατολισμών ήταν παράγοντας που καθιστούσε τα δύο πολυσυλλεκτικά κόμματα ανίκανα για οποιαδήποτε συνεκτική πολιτική δράση, με αποτέλεσμα να οδηγούνται στην απραξία (σημαντική αιτία της σημερινής πραγματικότητας).

Οι πρόσφατες, όμως, δραματικές εξελίξεις και οι ευρύτερες πολώσεις που δημιούργησαν τα διαδοχικά Μνημόνια, καθώς και η εξέλιξη της στάσης απέναντί τους των κομμάτων εξουσίας, φαίνεται πως θα οδηγήσουν σε πλήρη αναπροσδιορισμό του εθνικού κομματικού τοπίου: η σύγκρουση δυτικόφιλων και αντιδυτικών στοιχείων πιθανότατα θα πάψει να τέμνει εγκάρσια τις πολιτικές δυνάμεις του τόπου και θα καταστεί η βάση της κομματικής αντιπαράθεσης. (Αλλωστε η σύγκρουση αυτή υπήρξε το ιδεολογικό υπόστρωμα κάθε μείζονος πολιτικής ή πολιτισμικής διαίρεσης στη διαχρονικά «δικέφαλη» χώρα μας. Υφίστατο ήδη στο ύστερο Βυζάντιο, επίσης στα χρόνια του πρώτου ελληνικού διαφωτισμού και κυρίως κατά, αλλά και μετά, την έκρηξη του εθνικού διχασμού το 1915-16)

.

Με τα νέα δεδομένα λοιπόν, η πρόσφατα, ανεπαρκώς και αυτοαναιρετικά έστω, «μεταμεληθείσα» «νέα» Νέα Δημοκρατία και το εδώ και καιρό ανανήψαν - από το ρήμα ανά - νήφω που σημαίνει ξαναγίνομαι νηφάλιος, ξαναέρχομαι στα συγκαλά μου - λοβερδοβενιζέλειο ΠΑΣΟΚ συγκροτούν δυνάμει, και παρά την τεχνητή υπερδιόγκωση των διαφορών τους, τις δύο πτέρυγες της φιλοδυτικής παράταξης. Αυτό, δε, ισχύει έστω και αν η πολιτική και κυβερνητική σύγκλισή τους δυσκολευτεί στο ορατό μέλλον από διάφορους ανασταλτικούς παράγοντες (όπως είναι, για παράδειγμα, το βάρος του παρελθόντος, το αντιστασιακό αντάρτικο των επιβιωνόντων στους κόλπους τους νεαντερτάλειων στοιχείων, ο φόβος του πολιτικού κόστους, η διαμάχη ως προς τον επιμερισμό των ευθυνών, η παρακμή του παραδοσιακού δικομματισμού που δυσχεραίνει την κομματική πειθαρχία κοκ).

Από την άλλη πλευρά θα βρεθεί, κατά τα φαινόμενα, ο εσμός - δεσμός των κάθε λογής αντιδυτικών στοιχείων (ή, ενδεχομένως, στοιχειών), ακροαριστερών και ακροδεξιών, πασοκογενών ή νεοδημοκρατικής προέλευσης, πολυκέφαλων, ακέφαλων ή ανεγκέφαλων, σπιθαμιαίων ή σπιθαίων, καμένων ή κομμένων από τα ψηφοδέλτια των παλιών τους κομμάτων, πασπαλισμένων ή όχι με λογοδιαρροϊκή κανέλλα και, εσχάτως, παρεχόντων πιστοποιητικά ελληνικότητας.

Η έκβαση της εκλογικής αντιπαράθεσης ανάμεσα στα δύο αυτά στρατόπεδα θα προσδιορίσει, ίσως, για πάρα πολλά χρόνια τη μοίρα του τόπου. Αν επικρατήσει η - εν τέλει και παρά τις δυσκολίες - αναπόφευκτη συμμαχία των πολιτικά ενηλικιωμένων πλέον φιλοδυτικών κομμάτων, υπό προϋποθέσεις ίσως φανεί φως στην άκρη του τούνελ. (Οι προϋποθέσεις είναι: διεθνής ανάκαμψη, να επικρατήσουν πολιτικά στην Ευρώπη οι δυνάμεις που δεν εκφράζουν τον τιμωρητικό καλβινισμό τουλάχιστον στην ακραία εκδοχή του και, εξίσου σημαντικό ασφαλώς, να αποκατασταθεί παρ' ημίν η δημόσια τάξη - κάτι που σημαίνει πάταξη της «παπούτσειας» νοοτροπίας σύμφωνα προς την οποία «σπασμένα μάρμαρα δεν πειράζει» - ώστε να πάψει η ανομία, άμεσα συνδεόμενη άλλωστε με την ανεξέλεγκτη βία, να διώχνει επενδυτές και τουρίστες).

Αν, αντίθετα, οι αντισυστημικές δυνάμεις του δεξιού και αριστερού αρνητισμού καταστούν αυτές, ως άθροισμα, κοινοβουλευτικά πλειοψηφικές και η χώρα γίνει μη κυβερνήσιμη, τότε το αποτέλεσμα είναι πρακτικά σίγουρο: υπάρχει το προηγούμενο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης για να μας θυμίζει τι γίνεται σε τέτοιες περιστάσεις...

Από τα Νέα 29/2/12

Ο Θανάσης Διαμαντόπουλος είναι καθηγητής Πολιτικών Θεσμών και Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.