Μια μαθήτριά μου στο σχολείο με ρώτησε: Κύριε είναι άραγε σωστό να αλλάζουμε συχνά απόψεις; Μήπως αυτό σημαίνει ότι είμαστε ασταθείς χαρακτήρες; Στην συνέχεια της συζήτησης μου διευκρίνισε ότι εννοούσε απόψεις αναφορικά με τους ανθρώπους, αλλά όπως θα περίμενε κανείς, εγώ το πήρα αλλιώς και της απήντησα: Υπάρχουν δύο τρόποι για να αποδέχεται, ή να υποστηρίζει κανείς μια άποψη. Είτε να έχει μελετήσει και αποδεχθεί τα επιχειρήματα που την υποστηρίζουν είτε να την αποδέχεται άνευ ιδιαίτερης σκέψης και προβληματισμό. Είτε δηλαδή να την έχει αφομοιώσει δυναμικά μέσα στην σκέψη του είτε να είναι οπαδός της.
Στην πρώτη περίπτωση είναι λογικό και αναμενόμενο να αλλάζει απόψεις, καθώς αλλάζουν τα πράγματα, αλλάζει και ο ίδιος. Στην δεύτερη περίπτωση αν αλλάζει απόψεις, χωρίς σαφή λόγο, ο οπαδός είναι οπαδός κυρίως για ασαφείς ψυχολογικούς λόγους, τότε πράγματι η εύκολη αλλαγή απόψεων σημαίνει αστάθεια χαρακτήρα. Ας επαναλάβω την κοινοτυπία, το σημερινό σχολείο ετοιμάζει οπαδούς και όχι ανθρώπους που επεξεργάζονται και αφομοιώνουν απόψεις. Θυμάμαι τα λόγια του νυν συμβούλου των θεολόγων της περιοχής μου, ο οποίος και με επιμόρφωσε, έστω για πολύ λίγο, ως νεοδιόριστο εκπαιδευτικό. “Η εκπαίδευση είναι το μέσο με το οποίο το σύστημα αναπαραγάγει τον εαυτό του”.
Γιατί άραγε η ελληνική κοινωνία αναπαραγάγει οπαδούς; Γιατί οι ώριμες δυτικές κοινωνίες έχουν σημαντικά μεγαλύτερο αριθμό πολιτών της πρώτης κατηγορίας σε σχέση με την ελληνική ή τις ανατολικότερες κοινωνίες; Γιατί στις πρώτες η αυτοκριτική είναι ανελέητη ενώ στις δεύτερες είναι είτε ανύπαρκτη είτε ανυπόφορη γκρίνια;
Κατά την γνώμη μου είναι ο διαφωτισμός αυτός που συνιστά το σημείο τομής. Ο διαφωτισμός καλλιέργησε και επέβαλε την αποδοχή. Οι προνεωτερικές κοινωνίες καλλιεργούν και επιβάλουν την υπακοή. Ο πολίτης αποδέχεται κριτικά και εσωτερικεύει τα προστάγματα της κοινωνίας, ο οπαδός υπακούει στον αρχηγό…
Η αποδοχή είναι αποτέλεσμα της σκληρής κριτικής, η υπακοή απεχθάνεται την κριτική. Το κοσμοείδωλο του δυτικού ανθρώπου πατάει σε στέρεες βάσεις που διαρκώς εξελίσσονται και αισθάνεται ασφαλές, δεν φοβάται να πει έκανα λάθος. Το κοσμοείδωλο του προνεωτερικού ανθρώπου είναι μετέωρο, ανασφαλές, αν αποδεχθεί και το παραμικρό λάθος κινδυνεύει με πλήρη κατάρρευση.
Μόνος χώρος επιβίωσης ο κόσμος της φαντασίας…
